Ma'lumki, joriy yilning 30 aprel kuni O'zbekiston xalqi umumxalq referendumi asosida yangilangan Konstitutsiyani qabul qildi. Referendum so'nggi yillarda xalqimizning siyosiy ongi, huquqiy madaniyati va dunyoqarashi qay darajada o'sganini aniq ko'rsatib berdi. Ushbu tarixiy tanlov bilan O'zbekiston xalqi olti yil avval Prezident Sh.Mirziyoyev tomonidan boshlangan islohotlarga yana bir bor yuksak ishonch va to'liq ko'mak ko'rsatdi. Shunday qilib, xalqimiz qarori bilan davlatchilik va iqtisodiyotimizni yanada barqaror rivojlantirish uchun mustahkam poydevor qo'yildi.

   Konstitutsiya qabul qilinishidan oldin barcha bosqichlarda o'tkazilgan umumxalq muhokamasida millionlab fuqarolarimiz faol ishtirok etishdi. Shu munosabat bilan, yangilangan Konstitutsiyaning haqiqiy muallifi xalqimiz ekanligini ta'kidlash uchun barcha asoslar mavjud.

      Yangilangan Konstitutsiyaning 1-moddasida tarixiy ahamiyatga ega bo'lgan O'zbekiston suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat ekanligi to'g'risidagi Nizom qat'iy belgilangan. Xalqning asosiy qonundagi irodasi bilan mustahkamlangan ushbu tamoyillar – taraqqiyot yo'lini va mamlakatimiz taqdirini belgilab bergan ushbu" beshta asos  Yangi O’zbekistonning poiydevoridir.

     Ma'lumki, har kuni dunyo tobora ko'proq yangi qiyinchiliklar, tahdidlar va qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Hatto eng obro'li siyosatshunoslar va mutaxassislar, "miya markazlari" dunyoda yuz berayotgan qarama-qarshiliklar va nizolarning natijasini bashorat qila olmaydi.

      Bunday qiyin sharoitlarda har bir ish yo'nalishi bo'yicha, qabul qilgan barcha qonunlar va qarorlarda barchamiz uchun eng muhim ustuvor vazifa faqat xalqimiz, Vatanimiz manfaatlari bo'lishi kerak.Buning uchun, birinchidan, barchamiz doimo yodda tutishimiz kerakki, bizning hayotiy vazifamiz ajdodlarimizning beqiyos, eng katta ne'mati, azaliy orzusi bo'lgan mustaqillikni saqlab qolish, yanada mustahkamlash va kelajak avlodlarga etkazishdir.

        Bugungi kunda qirq millionga yaqin ijodkor xalqimiz uch ming yillik davlatchilik tarixiga, boy va noyob madaniyatga ega. Biz hammamiz uning taqdiri, kelajagi va farovon hayoti uchun javobgarmiz. Shu munosabat bilan mamlakatda tinchlik va barqarorlikni saqlash va mustahkamlash bizning eng muhim vazifamiz  xisoblanadi.

    Shu maqsadda milliy xavfsizlikni ta'minlash, O'zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlarining jangovar salohiyatini oshirishga qaratilgan ishlarni yangi bosqichga ko'tarilmoqda.

     Mamlakatda tinch va osoyishta hayotni ta'minlash uchun respublikada "xavfsiz shahar", "xavfsiz mahalla", "xavfsiz ko'cha" tushunchalarini jadal sur'atlarda amalga oshirilmoqda. Shu bois davlat va jamiyat tomonidan yangi "mahalla besh tayanch" tizimi har tomonlama qo'llab – quvvatlanmoqda.   Fuqarolik roziligi, millatlararo do'stlik va bag'rikenglik muhitini yanada mustahkamlash uchun barcha kuch va imkoniyatlarni safarbar qilmoq lozim.

   Dunyodagi hozirgi qiyin vaziyatda O'zbekiston Respublikasi   tinchliksevar tashqi siyosatni davom etmoqda, yaqin va uzoq xorijiy davlatlar bilan do'stona aloqalarni, barcha sohalarda hamkorlikni rivojlantirmoqda.

              Mamlakat suverenitetini yanada mustahkamlash maqsadida  O'zbekiston global iqlim o'zgarishi, oziq-ovqat xavfsizligi, energetika, logistika, suv resurslari tanqisligining salbiy ta'siri bilan bog'liq muammolarni bartaraf etish bo'yicha yangi tashabbus va dasturlarni ishlab chiqayapti, hamkorlar bilan birgalikda ushbu yo'nalishlarda faol ish olib bormoqda.

              Ikkinchidan, O’zbekiston ijtimoiy davlat deb e'lon qilindi. Mamlakatda 2 million 200 mingdan ortiq oila ijtimoiy himoyaga muhtoj. Aholining 55 foizini yoshlar tashkil etadi.

     Yangilangan Konstitutsiyada davlatning ijtimoiy majburiyatlari 3 baravar ko'payadi  Ushbu maqsadlar uchun Davlat byudjetidan har yili qo'shimcha 30-40 trillion so'm, shu jumladan yuzlab yangi bolalar bog'chalari, maktablar va shifoxonalar qurish uchun ajratilishi kerak.

      Shuningdek,  O’zbekistonda yoshlar siyosatini, ta'lim va tarbiya, fan, madaniyat va sport sohalarini rivojlantirishni yuqori darajaga ko'tarish uchun yangi imkoniyatlardan foydalanilmoqda.

      Faxriylar, yolg'iz keksalar, nogironlar, alohida e'tibor va g'amxo'rlikka muhtoj fuqarolar uchun ijtimoiy xizmatlar doirasi yanada kengaytirilmoqda.   Muntazam ravishda ish haqi, pensiyalar, nafaqalar va stipendiyalar miqdori  oshirilmoqda.

       O'tgan yildan boshlab   "ochiq byudjet" tizimini joriy etishni boshlangan edi va   ushbu tashabbusni amalga oshirishning ijobiy natijalarini odamlarning kayfiyatida    ko'rinmoqda.

       Ma'lumki,  O’zbekiston mamlakatda qashshoqlik mavjudligini tan oldi va uni alohida dasturlar asosida kamaytirish bo'yicha muhim ishlarni amalga oshirmoqda.

Shu maqsadda aholi, ayniqsa yoshlar va ayollar bandligini ta'minlash va daromadlarini oshirishda "uch daftar", ijtimoiy reestr tizimlari yo'lga qo'yildi va   bu borada muhim natijalarga erishildi.

            Aholining munosib yashash sharoitlarini yaratish uchun birinchi navbatda iqtisodiy o'sishni ta'minlash kerak. Kelgusi yillarda yalpi ichki mahsulot hajmini hozirgi 80 milliard dollardan 160 milliard dollarga etkazish uchun barcha imkoniyatlarni ishga solish  kerak. Bu shuni anglatadiki, aholi jon boshiga YaIM 4 ming dollarga etadi.

   Tez sur'atlar bilan   xususiy sektorni qo'llab-quvvatlash, soliq ma'muriyatini yanada soddalashtirish, davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini kamaytirish bo'yicha ishlarni davom ettirish lozim. Ayniqsa qishloq va suv xo'jaligi, sanoat, energetika, transport, qurilish sohalariga katta investitsiyalar jalb etilmogi lozim.

 Uchinchidan, Konstitutsiyada birinchi marta O'zbekiston Respublikasini huquqiy davlat sifatida belgilab olindi.

   Konstitutsiyada inson huquqlari kafolatlari to'g'risidagi normalar soni ham 3 baravar oshirildi. Bu shuni anglatadiki, birinchi navbatda barcha sohalarda qonun ustuvorligi ta'minlanadi. Bundan buyon qonunlardagi barcha noaniqliklar inson foydasiga talqin qilinadi.

   Eng muhimi, jamiyatning har bir a'zosi, ayniqsa mansabdor shaxslar faoliyatining mezoni "qonun muqaddasdir, har qanday sharoitda adolat qaror topishi kerak!” degan yondashuv bo'lishi kerak.

Shu bilan birga, inson huquqlari va erkinliklarini ishonchli himoya qilish uchun ,albatta, amalda sudda ishlarning xolis, adolatli va mustaqil ko'rib chiqilishini ta'minlash kerak.

Shu maqsadda asosiy qonunda sud qarorisiz shaxsni 48 soatdan ortiq muddatga hibsga olish mumkin emasligi, erkinlikni cheklash faqat sud qarori asosida mumkinligi to'g'risidagi Nizom belgilangan. Birinchi marta ayblanuvchi o'ziga qarshi guvohlik bermaslik huquqiga ega ekanligi, ya'ni sukut saqlash huquqiga ega ekanligi alohida aniqlandi. Advokatlarning maqomi oshirildi, ularning tergovchi va prokuror bilan teng huquqliligi mustahkamlandi.

Albatta, asosiy qonunga kiritilgan ushbu ilg'or yangiliklarni amaliyotga joriy etish oson ish bo'lmaydi, ko'plab jamiyatlar faqat bunday o'zgarishlarni orzu qiladilar. Buning uchun   kadrlar salohiyatini yaxshilash  va sud-huquq organlarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash  kerak.

Eng muhimi, tergovchi, prokuror, sudya, advokatning bilim va malakasini, ma'naviy-axloqiy darajasini oshirish bilan bir qatorda, aholining huquqiy madaniyatini oshirish, har birimizning dunyoqarashimizni o'zgartirish talab etiladi.

 To’rtinchidan, O’zbekiston demokratik rivojlanish yo'lida qat'iy davom etadi.

Asosiy qonunda biz ushbu printsipning kafolatlari yanada kuchaytirildi.  Mamlakatga inson va biznes muammolarini engillashtiradigan, ularga sifatli xizmatlar ko'rsatadigan ixcham va samarali boshqaruv tizimi kerak. Birinchi bosqichda hukumat va vazirliklarning tuzilmalari ixcham bo'lib, ularning ishlash usullari o'zgartirildi. Yana bir vazifa – viloyat va tuman darajasida boshqaruv sifatini oshirish.  Shu munosabat bilan  moliya, soliq va bandlik sohalari organlari vakolatlarining kamida 30 foizini mahalla darajasiga o'tkazish rejalashtirilgan.

Yangilangan Konstitutsiyadagi o'zgarishlar bir qator siyosiy islohotlarni ham nazarda tutadi. Ushbu yo'nalishda parlament faoliyatida muhim o'zgarishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, Qonunchilik palatasining amaldagi 5 ta vakolatidan 12 taga, Senatdan esa 14 dan 18 gacha bo'lgan mutlaq vakolatlar soni keltirildi.

Shu bilan birga, palatalarning vakolatlari aniqlandi. Shunday qilib, hukumatni shakllantirish, uning faoliyati ustidan parlament nazoratini amalga oshirish masalalari bundan buyon Qonunchilik palatasi vakolatiga kiradi.

Shu bilan birga, deputatlarga qonunlarning sifati va samaradorligini oshirishga, ularning ijrosini samarali tashkil etish bo'yicha hukumat bilan yaqindan hamkorlik qilishga e'tibor qaratish vaqti keldi. Senatning faoliyatini hududlar bilan bog'liq masalalarni hal etishga, mahalliy Kengashlarga har tomonlama ko'maklashish,joylarda, ayniqsa mahallalarda qonunlar ijrosini ta 'minlashga yo' naltirish zarur .

Hozirgi vaqtda xalq ovozi va fikrini keng jamoatchilikka, davlat organlariga yetkazadigan eng samarali kuch ommaviy axborot vositalari, jurnalistlardir.

Jamiyatda ochiqlik siyosatini izchil davom ettirish maqsadida ommaviy axborot vositalari faoliyati erkinligi, axborot olish, ulardan foydalanish va tarqatish huquqini amalga oshirish qat'iy kafolatlanadi. Shu bilan birga, so'z erkinligi javobgarlikni anglatadi. Shuning uchun   axborot makonidagi faoliyatga qo'yiladigan asosiy talablar ishonchlilik va ob'ektivlik ekanligini unutmaslik  kerak.

Shuningdek, nodavlat tashkilotlarning rolini oshirish va ularning huquqlarini kafolatlash orqali fuqarolik jamiyati institutlarini rivojlantirishga alohida e'tibor qaratiladi.

Beshinchidan, O'zbekiston dunyoviy davlatdir.  

 O'zbekistonda har bir fuqaroning millati, tili, dini va ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, vijdon erkinligini ta'minlash  davom ettiriladi, konfessiyalarning erkin faoliyati uchun zarur shart-sharoitlar yaratilmoqda,  mamlakatda turli Millatlar va konfessiyalar vakillari o'rtasida hamjihatlik va o'zaro hurmatni ta'minlash siyosatini izchil davom ettirilmoqda.   Hech qachon jamiyatda radikalizmning namoyon bo'lishiga, dindan siyosiy maqsadlarda foydalanishga yo'l qo'yilmaydi.

  Yangilangan Konstitutsiyaning mohiyati va mazmuni, asosiy maqsadi xalqning farovon hayoti uchun munosib sharoit yaratishdir.

  Yangilangan Konstitutsiyani qabul qilib, O'zbekistonda uchinchi Uyg'onish davri uchun huquqiy asos yaratildi.  Asosiy qonun, birinchi navbatda, yosh avlodning umidlari va intilishlarini hayotga tatbiq etish, uning kelajagining mustahkam poydevorini shakllantirish uchun cheksiz imkoniyatlarni ochib beradi. Shu ma'noda, asosiy qonunimizning har bir qoidasi va moddasini jamiyat, ayniqsa yoshlar hayoti normasiga aylantirish, bu boradagi bilim va dunyoqarashini kengaytirish, har bir mahalla, ta'lim muassasasi, tashkilot va korxonada chuqur o'rganish maqsadida o'quv dasturlari, darsliklar va qo'llanmalar yaratish zarur.

       O 'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning    Birlashgan Millatlar tashkiloti Bosh Assambleyasining 78-sessiyasida” ( 20.09.2023-y.) so’zlagan nutqi jahon ekspertlar hamjamiyati va siyosiy yatellarda katta qiziqish uyg'otdi. Aniq, ixcham iboralarda Prezident xalqaro munosabatlar tizimidagi tub o'zgarishlarni tavsiflab,  quyidaqini ta'kidladi:”..Ishonch inqirozi kuzatilmoqda, global xavfsizlik institutlari faoliyatidagi muammolar va xalqaro huquq normalaridan chetga chiqish kuchaymoqda. Bularning barchasi dunyoda tobora kuchayib borayotgan keskinlikni keltirib chiqarmoqda. Geosiyosiy qarama-qarshiliklar tufayli savdo, investitsiyalar va innovatsiyalar sohasida erkin almashinuv yo'lida yangi to'siqlar paydo bo’lmoqda.  Iqlim o'zgarishi, ochlik va tengsizlikka qarshi kurash kabi butun insoniyat taqdiri bilan bog'liq masalalar bo'yicha ham dialog sezilarli darajada buzildi  ».

  Bu sharoitda, dedi Prezident,”..har qachongidan ham ko'proq kelishuv va amaliy hamkorlik ruhini saqlab qolish,manfaatlarning mavjud qarama-qarshiliklardan ustun bo'lishiga asoslangan mamlakatlarni birlashtirish zarur".

 Prezident Sh. M.Mirziyoyev yana bir bor "umumiy xavfsizlik va farovonlik yo'lida Samarqand birdamlik tashabbusi"(2022-yil) da bayon etilgan yangi O'zbekistonning asosiy maqsadini e'lon qildi. Bu "mamlakatlarimiz va xalqlarimizning hozirgi va kelajagi uchun mas'uliyatni chuqur anglash, ochiq va konstruktiv hamkorlikka tayyor bo'lgan barcha tomonlarni global muloqotga jalb  qilish".

         Prezident tomonidan belgilangan strategik maqsad va vazifalar, birinchi navbatda, bugungi kunda yaxshi qo'shnichilik, hamkorlik va ochiqlik yo'lida jadal rivojlanayotgan Markaziy Osiyo mintaqamizga ta'sir qiladi.

 Jahon hamjamiyatining Markaziy Osiyoda, xususan O'zbekistonda transformatsion jarayonlarga qiziqishi tasodif emas. Darhaqiqat, yangi O'zbekiston rahbariyatining sa'y-harakatlari va qo'shni davlatlar rahbarlari bilan hamkorlik tufayli suvdan foydalanish, transport yo'laklari, davlat chegaralari bilan bog'liq ko'p yillik muammolarni hal qilish mumkin bo'ldi.

 O'zbekiston va mintaqa mamlakatlarining dunyoga tobora ochiqligi siyosati Markaziy Osiyoning xavfsizligi va barqaror ,tinch rivojlanishini ta'minlash, ushbu mintaqa xalqlarining birlashishi va farovonligini ta'minlashning asosiy shartiga aylanmoqda.

 Prezident Sh. M. Mirziyoyev mintaqaviy o'ziga xoslik, yagona o'tmish va umumiy kelajak, mintaqaviy hamkorlikni kengaytirishning haqiqiy yo'llari sifatida faoliyat yuritadigan hayotiy manfaatlarning uyg'unligi hissi va xabardorligini mustahkamlashga alohida e'tibor qaratdi. "Markaziy Osiyoni tinch va osoyishta mintaqaga aylantirish O'zbekiston tashqi siyosatining ustuvor maqsadi bo'lib qoladi",-deya ta'kidladi mamlakat rahbari.

Prezident Sh.M. Mirziyoyev o'z nutqida Majlis ishtirokchilarining e'tiborini ekologiya muammolari, Orol fojiasi oqibatlarini bartaraf etish, iqlim o'zgarishi, suvdan foydalanish , "yashil" rivojlanish masalalari hamda xalqaro hamkorlik, ushbu masalalarni hal etish bo'yicha mamlakatimiz tashabbuslarini qo'llab-quvvatlash zarurligiga qaratdi.

 Ekstremizm tarqalishining oldini olish, xalqaro terrorizmga qarshi kurash, yoshlarning radikallashuvi, qo'shni Afg'onistondagi vaziyat masalalariga to'xtalib, davlat rahbari Bosh Assambleyada ham, jahon ekspertlar hamjamiyatida ham katta qiziqish uyg'otadigan bir qator muhim tashabbuslarni ilgari surdi.

 Xulosa qilib aytganda, "faqat umumiy intilishlar va birgalikdagi sa'y-harakatlar bilan mustahkam tinchlik va farovonlikka erishish mumkin. Bizga har qachongidan ham ko'proq o'zaro ishonch, birdamlik va hamkorlik kerak."

 Shubhasiz, Prezident Sh, M. Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining 78-sessiyasida e'lon qilingan tashabbuslari va takliflari, nafaqat tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy, davlat va jamoat tashkilotlari, fan ,madaniyat va ta'lim muassasalari, yoshlar tashkilotlari, balki oliy va o'rta darajadagi kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash tizimi, xususan, O'zbekiston Respublikasi TIV huzuridagi diplomatik akademiya tinglovchilari,magistrlari va xodimlari oldida yangi vazilar yiuklaidi.

JIDU huzuridagi Diplomatik akademiya

“Xalqaro munosabatlarda amaliy tahlil” kafedrasi mudiri

 s.f.d., professor Rustam Djumayev