2025 yil 17 aprel kuni JIDU huzuridagi Diplomatik akademiyada, soat 12:00 da B bino 210 xonada, Italiyaning SIOI vakillari tomonidan “AQSh, Xitoy va Rossiyaning Markaziy Osiyodagi geosiyosiy manfaatlari” mavzusida onlayn ma’ruza bo‘ladi.

9-aprel kuni O‘zbekiston Respublikasi tashqi ishlar vaziri Baxtiyor Saidov AQSh Davlat kotibi Marko Rubio bilan uchrashdi.

O‘zbekiston va Amerika Qo‘shma Shtatlari o‘rtasidagi strategik sheriklikni mustahkamlashga alohida e’tibor qaratilib, ikki tomonlama kun tartibidagi dolzarb masalalar yuzasidan atroflicha fikr almashildi.

Muzokaralar davomida siyosiy muloqotni kengaytirish, iqtisodiy va investitsiyaviy aloqalarni chuqurlashtirish, mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirish, shuningdek, Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash kabi hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari muhokama qilindi. O‘zbekiston tomoni AQSh tomonidan mamlakatda olib borilayotgan islohotlarga ko‘rsatilayotgan qo‘llab-quvvatlashni yuksak baholadi.

Tomonlar O‘zbekiston–AQSh munosabatlarining ijobiy dinamikasini saqlab qolish istagini tasdiqladilar. Strategik sheriklik doirasida yuqori darajadagi muloqotni va amaliy hamkorlikni davom ettirish borasida kelishuvga erishildi.

2025-yil 11-aprel Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi Diplomatiya akademiyasida Oʻmon Sultonligi Tashqi ishlar vazirligining Fors koʻrfazi davlatlari va Markaziy Osiyo mamlakatlari boʻyicha departamenti rahbari Shayx Ahmad bin Hashel Maskariy bilan uchrashuv boʻlib oʻtdi. Uchrashuvda Oʻmonning Oʻzbekistondagi elchixonasi rahbari Al Sayyida Vafo Jabr Nasser Albusaidiy ham ishtirok etdi.

Suhbat davomida yosh diplomatlarni tayyorlash sohasidagi hamkorlik masalalari muhokama qilindi.

Shayx Ahmad bin Hashel Maskariy ikki davlat oʻrtasidagi yuqori ishonch darajasi va tarixiy yaqinlikni taʼkidlab oʻtdi hamda Oʻmon tashqi siyosati va Fors koʻrfazi davlatlarining siyosati mavzusida maʼruza oʻqish istagini bildirdi.

Uchrashuv konstruktiv ruhda oʻtdi va ikki tomonlama hamkorlikni mustahkamlash borasidagi oʻzaro qiziqishni tasdiqladi.

O‘zbekiston Respublikasi tashqi ishlar vaziri Baxtiyor Saidov Nyu-York shahrida “Global Infrastructure Partners” asoschisi, raisi va bosh direktori, “BlackRock” kompaniyasining katta boshqaruvchi direktori Adebayo Ogunlesi bilan uchrashdi.

Uchrashuv davomida barqaror investitsiyalarga qaratilgan hamkorlikni chuqurlashtirish imkoniyatlari o‘rganib chiqildi. 

Xususan, O‘zbekiston qulay sarmoya muhitini yaratishga intilayotgani, “BlackRock” kompaniyasining boy tajribasi esa o‘zaro bog‘liqlikni rivojlantirish va taraqqiyot bo‘yicha strategik maqsadlarimizga mos kelishi taʼkidlab o‘tildi. 

Shuningdek, mintaqamizda tub burilish yasaydigan loyihalarni amalga oshirish yo‘lida mustahkam sheriklik o‘rnatishga intilinayotgani qayd etildi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 10-aprel kuni Jahon banki guruhining operatsiyalar bo‘yicha boshqaruvchi direktori Anna Berde boshchiligidagi delegatsiyani qabul qildi.

O‘zbekistonning Jahon banki bilan keng ko‘lamli strategik hamkorligini yanada rivojlantirish, eng avvalo, ushbu global moliyaviy institut tomonidan mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar strategiyasini qo‘llab-quvvatlash masalalari ko‘rib chiqildi.

Uchrashuv avvalida Anna Berde davlatimiz rahbariga Jahon banki prezidenti Ajay Banganing salomi va eng ezgu tilaklarini yetkazdi.

Keyingi yillarda sheriklik munosabatlari yuksak darajaga chiqib, salmoqli natijalar berayotgani katta mamnuniyat bilan qayd etildi.

Bugungi kunda O‘zbekiston bankning eng yirik hamkorlaridan biridir. Loyihalar portfeli 12 milliard dollardan oshdi. Jahon banki iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlari va ijtimoiy sohaning barqaror rivojini ta’minlashga qaratilgan islohotlarni amalga oshirishda moliyaviy, konsultativ va texnik ko‘mak ko‘rsatmoqda.

Bank ko‘magida xalqaro moliya institutlari ishtirokidagi loyihalar mexanizmi takomillashtirildi, ularni tayyorlashni tezlashtirish va sifatini oshirish bo‘yicha yangi tartib qabul qilindi.

Kambag‘allikka qarshi kurashish, eng avvalo, turizm sohasida xotin-qizlar va yoshlar uchun ish o‘rinlari yaratish, xususiy sektorni va davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish dasturlarini qo‘llab-quvvatlash, davlat korxonalarini transformatsiya qilish va xususiylashtirish kabi yo‘nalishlar kelgusi amaliy sheriklikning ustuvor yo‘nalishlari sifatida qayd etildi.

Uglerod chiqindilarini qisqartirish, urbanizatsiya va infratuzilmani modernizatsiya qilish, energiya samaradorligini oshirish, investitsiya muhitini yaxshilash, mamlakatimizning JSTga a’zo bo‘lishiga ko‘maklashish borasidagi hamkorlik rejalariga alohida e’tibor qaratildi.

Yirik mintaqaviy loyihalarni ilgari surish masalalari yuzasidan ham fikr almashildi.

Жорий йилнинг 5-9 апрель кунлари пойтахтимизда Парламентлараро иттифоқ ассамблеясининг 150-юбилей учрашувининг ўтказилиши Ўзбекистон учун ҳам, бутун минтақа учун ҳам ниҳоятда муҳим воқеаликка айланди. Мазкур анжуман нафақат тарихий санани нишонлаш билан аҳамиятли бўлди, балки парламентлараро ҳамкорликнинг янги даврини бошлаб берди. Ушбу тарихий ассамблеяда 130 дан зиёд давлатлардан 1400 га яқин делегатлар, шу жумладан 740 нафар парламент аъзоси, 50 дан ортиқ халқаро ва кузатувчи ташкилотлар вакиллари қатнашди. Тадбирда 100 дан ортиқ парламент спикерлари ва спикер ўринбосарлари иштирок этгани геосиёсий қарама-қаршиликлар кучайган бир пайтда парламент дипломатияси анъанавий халқаро муносабатларда муҳим ўрин тутишини кўрсатди. Парламентларнинг аёл аъзолари ассамблея иштирокчиларининг 37 фоизидан ортиғини ташкил этди. Бу 2022 йилдан бери Парламентлараро Иттифоқ ассамблеясида аёллар иштирокининг энг юқори кўрсаткичидир. Ассамблея доирасида 70 га яқин турли тадбирлар ўтказилиб, уларда гендер тенглик, аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлаш, фуқаролар саломатлигини сақлаш, экология ва иқлим ўзгариши оқибатларини юмшатиш каби муҳим масалалар муҳокама қилинди. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ассамблеянинг махсус ялпи мажлисидаги нутқида илгари сурган муҳим ташаббуслар Иттифоқ аъзолари томонидан юқори баҳоланди. Парламентлараро Иттифоқ Президенти Тулия Эксон ва Бош котиби Мартин Чунгонг ассамблея дунё парламентларини бир юз эллигинчи марта бир жойда тўплаган тарихий воқеа сифатида ўзининг аҳамиятини намоён қилгани, Ўзбекистон томонидан барча зарур шарт-шароит яратилганини ва ташкилий ишлар юқори даражада амалга оширилганини алоҳида эътироф этишди.

Парламентлараро Иттифоқнинг 150-юбилей ассамблеяси якунида Глобал парламент ҳамжамияти ижтимоий тараққиёт ва адолат йўлида парламент ҳаракатларига бағишланган муҳим ҳужжат - Тошкент декларацияси қабул қилинди. Унда ижтимоий тараққиёт борасидаги саъй-ҳаракатларни янгилаб боришга қаратилган ишлар, мавжуд ва юзага келаётган масалаларга биргаликда ечим топиш зарурияти таъкидланган. Парламентлараро Иттифоқнинг 150-юбилей ассамблеясида қабул қилинган муҳим ҳужжат - Тошкент декларацияси глобал ижтимоий тараққиёт вa адолат учун “Йўл харитаси” бўлиб хизмат қилади.

Ассамблея, минтақавий ва халқаро миқёсда тинчлик, барқарор ривожланиш ва инсон ҳуқуқлари масалаларини ҳал этишда умумий ёндашувлар ишлаб чиқиш ва тажриба алмашиш учун ноёб платформани тақдим этди. Анжуман Марказий Осиё мамлакатларини халқаро парламентлараро жамоада фаол иштирокчи ва глобал мақсадларни илгари суришда муҳим ҳамкор сифатида тан олиш вазифасини ўтади. Ассамблеяда айниқса, дунёдаги можаролар оқибатларини бартараф этиш контекстида, Барқарор ривожланиш мақсадларига эришишда парламентларнинг ролини кучайтиришга қаратилган амалий қадамлар ташланди. Шунингдек, иштирокчи мамлакатларнинг парламентлари ўртасидаги ҳамкорликни чуқурлаштириш ва экология, рақамлаштириш ва ижтимоий сиёсат каби асосий йўналишлар бўйича парламентлараро ҳамкорлик формати янада кенгайиши борасида келишувларга эришилди.

Давлатимиз раҳбари Парламентлараро Иттифоқ ассамблеясида нутқ сўзлаб, парламентаризм глобал сиёсатда қудратли восита сифатида муҳим аҳамиятга эга эканини таъкидлади. Ҳақиқатан, айнан парламентлар халқларни боғловчи, ўзаро тотувлик ва чинакам ҳамжиҳатликни ривожлантирувчи кўприк бўлишга қодир.  Президентимиз маърузасида жаҳон ҳамжамиятини янада ривожлантириш ва сайёрамизда барқарорликни таъминлашда муҳим аҳамиятга эга бўлган масалалар кўрсатиб берилди. Бу барча давлатлар сиёсий манфаатларини акс эттириши билан бир қаторда, инсоният олдида турган муҳим муаммоларни ҳал қилишга қаратилгани билан аҳамиятли.

Таъкидлаш жоизки, сўнгги ўн йилликларда дунё бир қатор глобал муаммоларга дуч келди. Жумладан, қуролли тўқнашувлар, терроризм таҳдидлари, экологик офатлар ва иқтисодий инқирозлар каби беқарорлик юз берди. Бундай   шароитда барча мамлакатлар парламентлари тинчлик ва хавфсизликни сақлашда фаол иштирок этиши жуда муҳим. Хусусан, дипломатия ва музокаралар халқаро келишмовчиликларни ҳал этишнинг асосий воситасига айланиши керак. Ўзбекистон ҳар қандай зиддият ва қарама-қаршиликларни фақат дипломатия ва тинч музокаралар йўли билан ҳал этишнинг қатъий тарафдори. Президентимиз таъбири билан айтганда, энг оғриқли муаммоларга халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган меъёрлари, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Низоми ва резолюциялари асосида ечим топиш муҳим, деб ҳисоблаймиз. Масалан, Яқин Шарқда узоқ кутилган тинчликка “Икки халқ учун - икки давлат” тамойилини амалга ошириш орқали эришиш мумкин. Бу тамойил бутун халқаро ҳамжамият томонидан қўллаб-қувватланадиган адолат ва низони ҳал қилишни англатади. Бизга қўшни бўлган Афғонистон ҳақида тўхталиб ўтмаслик мумкин эмас. Ушбу мамлакатнинг халқаро майдонда яккаланиб қолишига йўл қўймаслик, амалдаги ҳукумат билан конструктив мулоқот ўрнатиш, Афғонистонга Марказий Осиё минтақасининг ажралмас қисми ва янги имкониятлар макони сифатида қараш Ўзбекистон манфаатларига жавоб беради. Шу боис давлатимиз раҳбари парламентарийлар эътиборини ана шу масалага қаратди. Бу муаммоларга ечим топишда БМТнинг алоҳида ўрни бор. Ўзбекистон Бирлашган Миллатлар Ташкилотини универсал ва муқобили йўқ ягона глобал тузилма сифатида эътироф этади. Ўзбекистон бу борада Бош котиб Антониу Гутерришнинг мазкур халқаро ташкилотни чуқур ислоҳ қилиш, унинг салоҳиятини ошириш бўйича олиб бораётган тизимли саъй-ҳаракатларини тўлиқ қўллаб-қувватлайди. Шу билан бирга, Ўзбекистон Евросиё гуруҳининг Иккинчи жаҳон урушида қозонилган Ғалабанинг 80 йиллигига бағишланган баёнотини тўла олқишлайди.

Юртбошимиз тўхталиб ўтган яна бир муҳим масала - бу иқлим ўзгариши бўлди. Дарҳақиқат, сайёрамизни келажак авлодлар учун асраб-авайлаш билан бирга, мазкур ўтиш жараёнини тезлаштирадиган ва барқарор ривожланишни таъминлайдиган механизмларни яратиш парламент аъзолари олдидаги энг муҳим вазифадир. Чунки унинг аянчли оқибатлари, энг аввало, ривожланаётган мамлакатларга кучли таъсир кўрсатмоқда. Париж битими доирасида ва углерод нейтраллигига эришиш борасида ўз зиммамизга олган мажбуриятларни тўлиқ бажариш ҳар қачонгидан ҳам муҳимдир. Бу масалалар Самарқандда бўлиб ўтган халқаро иқлим форумида ҳам атрофлича муҳокама қилинди. Давлатларнинг иқлим сиёсати бўйича илғор ташаббусларини қўллаб-қувватлаш, қайта тикланадиган энергия манбалари ва “яшил” технологияларга ўтишни рағбатлантириш парламентларнинг муҳим вазифасига айланса, албатта, салмоқли ютуқларга эришилади. Демакки, Иқлим ўзгариши мавзуси Ассамблеянинг кун тартибидаги бош масалалардан бири сифатида доимий ўрин олиши керак.

Давлатимиз раҳбари хотин-қизлар ҳуқуқларини қатъий қарор топтириш ижтимоий тараққиётнинг асосий шарти эканлиги ва шу боис Ўзбекистон ташаббуси билан илгари сурилаётган Бирлашган миллатлар ташкилоти Бош Ассамблеясининг “Осиё хотин-қизларининг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий-ҳуқуқий ва маданий-гуманитар фаоллигини ошириш тўғрисида”ги резолюциясини қўллаб-қувватлашга чақирди.

Ёшларнинг парламент фаолияти билан бир қаторда жамият ҳаётининг барча жабҳаларида тўлақонли иштирок этиши учун уларнинг ҳуқуқ ва имкониятларини кенгайтириш ўта долзарблиги, шу боис ҳам парламентлар учун янги авлодни тарбиялаш, бу борада самарали халқаро ҳамкорликни йўлга қўйиш муҳимлиги, бу борада Парламентлараро Иттифоқ тизими доирасида Ёшлар парламентлари глобал платформасини ташкил этиш ва унинг таъсис форумини Ўзбекистонда ўтказиш таклифи билдирилгани ҳам бежизга эмас. Зеро, ёшлар эртанги кун эгалари.

Ҳар бир инсоннинг ижтимоий ҳимояга бўлган ҳуқуқларини таъминлаш, халқаро стандарт ва меъёрлар асосида сифатли хизматлар кўрсатиш ҳар қачонгидан ҳам долзарб эканлиги ва шу йил сентябрь ойида юртимизда бўлиб ўтадиган камбағалликни қисқартиришга бағишланган халқаро конференция ишида барча давлат парламентлари вакиллари таклиф қилинди. Глобал беқарорлик ва иқтисодий қийинчиликлар шароитида аҳолининг барча қатламларини ижтимоий кафолатлар ва қўллаб-қувватлаш бугун ҳар қачонгидан ҳам муҳим. Шу маънода, Ўзбекистон ижтимоий давлат, деб эълон қилинди, аҳолининг ҳар томонлама ҳимоясини таъминлаш сиёсатимизнинг устувор йўналиши этиб белгиланди. “Камбағалликдан фаровонлик сари” дастури амалга оширилмоқда. Натижада охирги саккиз йилда 7 миллиондан зиёд аҳоли камбағалликдан чиқарилиб, унинг даражаси 35 фоиздан 8,9 фоизга туширилди. Жорий йилда бу кўрсаткични 6 фоизга пасайтириш мақсад қилинган.

Муҳими, шу каби долзарб масалалар тилга олиниши билан бир қаторда, уларнинг самарали ечимлари – ҳамкорлик, ўзаро мулоқот, тажриба алмашиш, дипломатияни кучайтириш каби демократик ечимлар кўрсатиб берилди.  Ўзбекистон форум ташкилотчиси сифатида ушбу муаммоларни ҳал этишда етакчиликни ўз зиммасига олишга ва барқарор ривожланиш ва барча халқлар учун адолатни таъминлаш мақсадларига эришиш йўлида халқаро ҳамжамият билан фаол ҳамкорликни давом эттиришга тайёрлиги билдирилди. Зеро, бу саъй-ҳаракатлар инсоният учун янада адолатли, хавфсиз ва барқарор келажакни яратишнинг ягона йўлидир.

Давлатимиз раҳбарининг нутқи ва билдирган ташаббуслари Ассамблеяда иштирок этган жаҳон парламентарийлари томонидан кенг қўллаб-қувватланди. Ўзбекистон Президентининг ташаббуслари Парламентлараро Иттифоқнинг доимий эътиборида бўлади ҳамда мазкур ташаббусларнинг амалга оширилиши, шубҳасиз, парламентлар ҳамжамияти ва депутатлар фаолияти самарадорлигини оширишга хизмат қилади.

“Ижтимоий тараққиёт ва адолат учун парламент ҳаракати” мавзусида ўтказиладиган Ассамблеянинг туркум йиғилишларида қатор долзарб масалалар, хусусан, меҳнат бозорида тенг имкониятлар яратиш, ижтимоий ҳимоя тизимини такомиллаштириш ва камбағалликнинг асл сабаблари билан курашиш чоралари муҳокама марказида бўлгани, аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш ва камбағалликни қисқартириш масаласи ҳам атрофлича муҳокама қилингани билан аҳамиятли бўлди. Мазкур мавзу парламентларга энди фақат қонун қабул қилувчи эмас, балки ижтимоий ўзгаришларни амалга оширувчи, камбағалликни қисқартириш, тенг имкониятлар яратиш, инсон қадрини улуғлашда ташаббускор сиёсий субъект сифатида қаралиши кераклигини таъкидлайди. Шунингдек, Ўзбекистоннинг мазкур тадбирга мезбонлик қилиши минтақавий етакчиликни мустаҳкамлашга ҳам хизмат қилади. Шу орқали Тошкент Марказий Осиёнинг дипломатик марказларидан бири сифатидаги номини мустаҳкамлаб олди. Ассамблея нафақат сиёсий, балки маданий ва инсон ҳуқуқлари масалаларида ҳам муҳим платформадир. Бу Ўзбекистоннинг ушбу масалалардаги позициясини баён этиш ва халқаро ташаббусларга актив иштирок этиш имконини берди.

Абдурафиқ Ҳошимов,                                                  

Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия

 университети ҳузуридаги Дипломатия

 академияси кафедра мудири

Ўтган ҳафта дунё давлатлари, халқаро ташкилот ва етакчи экспертлар ҳамда нуфузли оммавий ахборот воситалари нигоҳи Ўзбекистонга қаратилди. 3-4 апрель кунлари Марказий Осиё, хусусан, Ўзбекистон учун халқаро сиёсий майдонда муҳим бурилиш нуқтасига айланувчи биринчи расмий Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи саммити ўтказилди.

Ушбу саммит Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё муносабатларида янги саҳифа очди. Зеро, глобал муаммолар ва йирик ўйинчиларнинг Марказий Осиёга қизиқиши ортиб бораётган бир шароитда Европа Иттифоқи барқарор ривожланиш, ўзаро боғлиқлик ва сармоявий жозибадорлик тамойиллари асосида минтақа билан ҳамкорликни кенгайтиришга интилишини намойиш этиб, икки минтақа ҳамкорлиги стратегик шериклик даражасига кўтарилди. Ўзбекистон учун мазкур саммит Европа Иттифоқи билан ҳамкорликни янги босқичга кўтариш, сармоя ва технологияларни жалб қилиш, жаҳон миқёсида ўз ўрнини мустаҳкамлаш учун ноёб имконият бўлди, десак янглишмаган бўламиз. Айтиш жоизки, Европа Иттифоқи Марказий Осиёнинг учта асосий ташқи савдо ҳамкорларидан биридир. Бундан ташқари, минтақа мамлакатларига йўналтирилган барча сармояларнинг 40 фоиздан ортиғи Европа Иттифоқига аъзо давлатлар ҳиссасига тўғри келади.

Кези келганда айтиш жоизки, бу қизиқишнинг яна бир асосий сабабларидан бири дунёда давом этаётган геосиёсий беқарорликдир. Халқаро майдонда глобал ўйинчилар ўртасидаги қарама-қаршилик Марказий Осиё каби минтақаларга қизиқишни оширмоқда. Гап шундаки, биз бир вақтнинг ўзида Россия Федерацияси ва Хитой Халқ Республикаси каби йирик давлатлар ўртасидамиз. Европа Иттифоқи яна бир глобал ўйинчи сифатида Марказий Осиё ўзининг ҳозирги статус-квосини сақлаб қолиши, четда қолиши ва “куч марказлари”га қўшилишга интилмаслигидан манфаатдор. Табиийки, Европа Иттифоқи учун бу борадаги энг яхши стратегия ўз инвестиция лойиҳалари, савдо ҳамкорликлари ва ўзининг сиёсий кафолатларини таклиф қилишдир. Шу нуқтаи назардан, муҳим тадбирнинг айнан юртимизда ўтказилиши Ўзбекистоннинг халқаро нуфузини янада оширди. Саммитга мезбонлик Ўзбекистоннинг минтақадаги етакчи давлат сифатидаги ўрнини мустаҳкамлади. Мамлакат ташқи сиёсатининг очиқ, прагматик ва мулоқотга тайёр эканини кўрсатди. 

Марказий Осиё жаҳон сиёсатининг муҳим геосиёсий ўйинчиси ва субъектига айланмоқда. Шу маънода, 27 аъзони ўзида бирлаштирган, 450 миллиондан зиёд аҳолига эга Европа Иттифоқи каби халқаро сиёсий ва иқтисодий кучлар билан мулоқотда тенг ҳуқуқли шерик сифатида иштирок этиш Ўзбекистоннинг дипломатик салоҳиятини мустаҳкамлайди. Айни сабабдан Самарқандда ўтган “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” биринчи саммити халқаро муносабатлар тизимида муҳим воқеа сифатида баҳоланмоқда. У нафақат икки томонлама муносабатларни мустаҳкамлайди, балки минтақавий барқарорлик, иқтисодий ўсиш ва сиёсий ҳамкорлик учун кенг имкониятлар эшигини очади. 

Европа Иттифоқи учун Марказий Осиё муҳим ҳамкор. Шу ўринда тарихга мурожаат қилсак, олий даражадаги “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи“ форматини йўлга қўйиш ташаббуси 2022 йилда Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Европа кенгаши президенти Шарль Мишелнинг Остонадаги учрашуви чоғида илгари сурилганини алоҳида таъкидлаш керак. Бу ташаббус Ўзбекистоннинг ташқи сиёсий доктринасига мос бўлиб, унда Марказий Осиёни бирлаштириш, шунингдек, минтақада барқарор ривожланишга, шу жумладан, самарали халқаро ҳамкорликни ривожлантириш орқали эришишга қаратилган саъй-ҳаракатлар устувор ҳисобланади.

Самарқанд саммитида умумий йўналиш ва устуворликлар белгиланди. Бу савдо ва инвестиция алоқаларини мустаҳкамлаш, тоза энергия, ўта муҳим хом ашё ресурслари, транспорт-логистика имкониятларини кенгайтириш, сув ресурсларидан самарали фойдаланиш ва бошқа соҳаларни қамраб олади. Европа Иттифоқининг инвестиция стратегияси – “Global Gateway” муҳокама марказида бўлди, чунки ҳамкорликдан иккала минтақа ҳам манфаатдор. У 2027 йилгача бутун дунё бўйлаб 300 миллиард евролик давлат ва хусусий инвестицияларни жалб этиш, барқарор ўсишни қўллаб-қувватлаш, рақамли, энергетика, транспорт ўзаро алоқадорлигини мустаҳкамлаш, шунингдек, илмий-тадқиқот тизимларини ривожлантиришга қаратилган. Global Gatewayда Европа Иттифоқи билан иштирок этиш нафақат инвестицияларни жалб қилиш имконияти, балки Транскаспий халқаро транспорт йўналиши каби лойиҳалар доирасида транзит салоҳиятини мустаҳкамлаш воситасидир.

Самарқандда бўлиб ўтган мунозараларда коммуникациялар, муҳим хомашё соҳасидаги ҳамкорлик, атроф-муҳит муаммолари, сув ресурслари, иқлим ўзгариши ва албатта, яқин атрофимиздаги хавфсизлик вазияти бўйича ҳамкорлик масалалари қамраб олинди. Европа Иттифоқи ва унга аъзо давлатлар, шунингдек, жаҳон ҳамжамияти яшил иқтисодиётга ўтиш билан боғлиқ иқлим мақсадларига эришишга интилмоқда. Бу борада Марказий Осиё давлатлари, жумладан, Ўзбекистон ҳам ўз мажбуриятларини олган. Мазкур глобал муаммо ва уни биргаликда ҳал қилиш учун қайта тикланадиган энергия манбаларига ўтиш зарур. Буни ХХ асрнинг нефти деб аташ тўғрироқ бўларди. ХХІ асрда биз муҳим хом ашё деб атайдиган нарса янги муҳим саноат ҳисобланади. 

Европаликлар назарида минтақамизда ишчи кучи, энг муҳими, юқори малакали ва билимли ишчи кучи бор. Марказий Осиёда ердан қазиб олинадиган ва етиштириладиган хом ашё бор. Саноат товарлари ва тўқимачилик, шунингдек, озиқ-овқат маҳсулотлари ҳам шулар жумласидан. Европа бозорларига чиқиши мумкин бўлган ва керак бўлган маҳсулотлар мавжуд. Шу боис Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё келажаги жуда порлоқ. Европа Иттифоқи Марказий Осиёнинг ҳар бир давлати, шунингдек, бутун минтақа билан жуда яхши ҳамкорликни йўлга қўйган. Марказий Осиё ўзини яхлит минтақа сифатида намоён этса, бу янада самарали бўлади. Яъни Марказий Осиёнинг ички интеграциялашуви улкан имкониятларни намоён этади. Европа Иттифоқи 70 йилдан кўпроқ вақт олдин кўмир ва пўлат иттифоқи сифатида бошланган ҳолда ҳозирги кунда дунёдаги энг қудратли иқтисодий ва сиёсий блоклардан бирига айланди. Марказий Осиё ҳам келажакда шундай кучга айланиши мумкин. 

Саммитда Марказий Осиё учун “Team Europe” ташаббуси доирасидаги инвестиция пакети эълон қилинди. Ушбу муҳим ҳужжат тўрт асосий йўналишга қаратилган. Транспорт, ўта муҳим хом ашё ресурслари, рақамли тармоқ, сув ва энергия транспорти боғлиқлигини ривожлантириш. 2024 йил ўтказилган Инвесторлар форумида ЕИ ва халқаро ҳамкорлар Каспий денгизи орқали ўтадиган транспорт йўлаги учун 10 миллиард евро ажратишга ваъда берди. Бу йил Европа Иттифоқи – Марказий Осиё иқтисодий форуми билан бир вақтда иккинчи Инвесторлар форуми ўтказилади. Шунингдек, ўта муҳим хом ашё ресурслари бўйича ҳамкорликни кенгайтириш ва аниқ инвестицияларни жалб қилиш режалаштирилган. Айни йўналишда Марказий Осиёда маҳаллий саноатни ривожлантириш, янги иш ўринлари яратиш ва минтақада иқтисодий тараққиётни рағбатлантириш мақсад қилинган. 

Таълим соҳасида ҳам ҳамкорлик истиқболи порлоқ. Охирги 10 йил ичида “Erasmus+” дастури доирасида 10 000 талаба ва мутахассис Европа ва Марказий Осиё ўртасидаги алмашинувда қатнашди. Бугунги кунда Ўзбекистон таълим ва кадрлар алмашинуви соҳасида ҳам Европа Иттифоқининг етакчи давлатлари билан ҳамкорлик қилиб келмоқда. Ҳозирда Тошкент шаҳрида Италиянинг Турин политехника университети, Германиянинг Гёте институти филиаллари фаолият кўрсатмоқда. Қолаверса, Президент Шавкат Мирзиёевнинг март ойида Францияга амалга оширган ташрифи доирасида Ўзбекистон – Франция университетини ташкил этиш тўғрисида ҳукуматлараро битим ҳамда француз тилини ўқитишни кенгайтириш тўғрисида баённома имзоланган эди. Шу боис, таълим, фан ва ёшлар сиёсатини ривожлантиришда ҳам саммит доирасида самарали платформалар яратиш кўзда тутилди. Мисол учун Erasmus+, Horizon Europe каби дастурларда Ўзбекистон иштирокини кенгайтириш, таълим ва кадрлар тайёрлаш, академик алмашинувлар, тил ўрганиш ва инновацион тадқиқотлар соҳаларида Европа Иттифоқи тажрибаси шулар жумласидандир.

Энди “яшил” ва рақамли ўзгаришлар ҳамкорлик марказида турибди. Марказий Осиё тоза технологиялар учун энг зарур хом ашё ресурсларига, улкан салоҳиятга эга. Европа фақат хом ашёни олиб кетиш эмас, балки тўлиқ қиймат занжирини яратиш, яъни қазиб олишдан қайта ишлаш ва қайта тиклашгача бўлган жараённи шакллантиришни мақсад қилади. Бу эса маҳаллий иш ўринлари яратиш, юқори экологик ва ижтимоий стандартни таъминлашда муҳим аҳамият касб этади. Айни пайтда Ўзбекистон ва минтақадаги бошқа давлатлар қайта тикланувчи энергетика салоҳиятини фаол кенгайтирмоқда. Масалан, мамлакатмизда фаолият юритаётган 14 та янги қуёш ва шамол электр станцияларига қўшимча равишда умумий қуввати 24 минг мегаватт бўлган 50 дан ортиқ шундай лойиҳани амалга ошириш мақсадлари ҳақида давлатимиз раҳбари “Euronews”га берган интервьюсида тўхталиб ўтди. Боз устига, яқин беш йилда қайта тикланувчи энергия манбалари улушини 54 фоизга етказиш режалаштирилган. Бу иссиқхона газлари чиқишини қарийб 16 миллион тоннага қисқартириш имконини беради ва Ўзбекистон Париж келишуви доирасида иссиқхона газлари чиқиндисини 35 фоизга камайтириш бўйича ўз зиммасига олган мажбуриятларнинг муддатидан олдин бажарилишига имкон беради. 

Хавфсизлик ҳам устувор масалалардан бири. Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё терроризмга қарши курашда ҳамкорликни чуқурлаштиради, хавфсизлик бўйича махсус мулоқотни йўлга қўяди. Ҳудудий хавфсизликни таъминлаш Марказий Осиё мамлакатлари учун ҳар доим устувор йўналиш бўлиб келган ва шундай бўлиб қолмоқда. Шу сабабли, 2023 йилда Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи давлатлари ўртасида бу соҳадаги ҳамкорликнинг янги кун тартибини экспертлар муҳокамасига олиб чиқиш вазифаси кун тартибига қўйилди. Таъкидлаш жоизки, Марказий Осиё ҳам, Европа Иттифоқи ҳам хавфсизлик соҳасида, жумладан, терроризм, экстремизм ва трансмиллий жиноятчиликка, гиёҳванд моддаларнинг ноқонуний айланмасига қарши кураш масалаларида умумий таҳдид ва хатарларга дуч келмоқда. Шу нуқтаи назардан, Европа Иттифоқи билан хавфсизлик соҳасидаги ҳамкорлик ўзаро муносабатларимизнинг асосий йўналишларидан биридир. 

Марказий Осиё нафақат Европа томонидан талаб, балки алмаштириб бўлмайдиган ҳамкорга айланиб бормоқда. Германия ва Франция каби Европанинг йирик давлатлари Марказий Осиё билан икки томонлама даражада алмашувини кучайтирмоқда ва Европа Иттифоқининг бошқа аъзолари ўртасида икки томонлама келишувлар сони сезиларли даражада ошди. Сўнгги йилларда Франция ва Германия асосий эътиборни Қозоғистон ва Ўзбекистонга қаратган. Бу борада Остона ва Тошкент Европага кўп нарсаларни таклиф қилади. 

Биринчи саммит якунида икки минтақа ўртасида стратегик шериклик ўрнатишни назарда тутувчи Қўшма декларация ва ўта муҳим минераллар соҳасида ҳамкорлик тўғрисида декларация қабул қилиниши саммитнинг асосий натижаларидан бири бўлди. Бу ҳужжат томонларнинг стратегик шериклик ўрнатишга бўлган умумий интилишини акс эттирди. Декларация нафaқат эришилган келишувларни мустаҳкамлайди, балки минтақаларимиз ўртасидаги алоқаларни чуқурлаштириш учун асос яратади. 

Абдурафиқ Ҳошимов, 

Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия 

университети ҳузуридаги Дипломатия академияси кафедра мудири

Matnni rus tilida o'qishingiz mumkin

O‘zbekiston bilan Tojikiston o‘rtasida Ittifoqchilik munosabatlari to‘g‘risidagi shartnoma kuchga kirdi.

Muhim ahamiyatga ega boʻlgan uch tomonlama Sammitda Prezidentlar chegara masalalarini hal etish muhimligini taʼkidlab. Davlat chegaralarining tutashgan nuqtasi toʻgʻrisidagi shartnomani imzoladilar.

Ushbu tadbirlarning yakuni uch davlat o‘rtasidagi mustahkam rishtalar va hamkorlik ruhini ifodalovchi uch chegara hududida Do‘stlik stelasining ochilishi bo‘ldi. Bu yodgorlik tinchlik, o‘zaro hurmat va umumiy farovonlikka intilayotganimizdan dalolatdir.

Ushbu jarayonlar Markaziy Osiyoda hamkorlikning yangi davrini koʻrsatib, mintaqaviy integratsiyani kuchaytirish va umumiy taraqqiyotga yoʻl ochadi.

2025-yil 28-mart kuni Birlashgan Millatlar Tashkilotining Giyohvand moddalar va jinoyat bo‘yicha boshqarmasining (UNODC) Markaziy Osiyo, Afg‘oniston, Eron va Pokistondagi mintaqaviy vakili O.Stolpe JIDU huzuridagi Diplomatik akademiyada “Markaziy Osiyoda giyohvandlik, jinoyat, korrupsiya va terrorizmga qarshi kurashda duch kelayotgan asosiy muammolar va ushbu muammolarni hal qilishda hukumatning sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha BMTning giyohvandlik va jinoyatchilik bo‘yicha boshqarmasi tomonidan ko‘rilayotgan chora-tadbirlar” mavzusida ma’ruza o‘qidi.

Uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurashishda qonun ustuvorligi va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash masalalariga alohida e’tibor qaratildi.

Uchrashuvda Diplomatik Akademiyaning professor-o‘qituvchilari va magistrantlari hamda JIDU talabalari va doktorantlari ishtirok etishdi. Ma’ruza tinglovchilarda keng qiziqish va faol muhokamalarga sabab bo‘ldi, bu ko‘tarilgan mavzuning dolzarbligini va mintaqaviy xavfsizlik sohasida hamkorlikni yanada rivojlantirish zarurligini tasdiqlaydi.

2025-йил 28-март куни соат 11:00да ЖИДУ ҳузуридаги Дипломатик академияда БМТнинг Гиёҳвандлик ва жиноятчилик бўйича бошқармаси (UNODC) Минтақавий ваколатхонаси раҳбари О. Штольпе билан учрашув бўлиб ўтади.

Учрашув доирасида Минтақавий ваколатхонаси раҳбари “Марказий Осиёда гиёҳвандлик, жиноятчилик, коррупция ва терроризмга қарши курашда дуч келаётган асосий муаммолар ва ушбу муаммоларни ҳал қилишда Ҳукуматнинг саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлаш бўйича БМТнинг Гиёҳвандлик ва жиноятчилик бўйича бошқармаси томонидан кўрилаётган чора-тадбирлар” мавзусида тақдимот ўтказади (“Key challenges facing Central Asia in the areas of drugs, crime,corruption and terrorism and UNODC ongoing programme portfolio in support of Government`s efforts to address these challenges”).

2025-yil 25-mart kuni JIDU huzuridagi Diplomatik akademiyada Italiya xalqaro munosabatlar jamiyati (SIOI) vakillari bilan birinchi qo‘shma onlayn uchrashuv bo‘lib o‘tdi, unda Diplomatik akademiyaning professor-o‘qituvchilari va magistratura talabalari hamda JIDU doktorantlari va talabalari ishtirok etdilar. Italiya tomonidan Elchi Mauritsio Menni, professor Gulio Pecora va SIOI xodimlari qatnashdi.

Taqdimot davomida SIOI vakillari Italiyaning Yevropa Ittifoqi faoliyatidagi rolini ta’kidladilar. Shuningdek, Italiyaning Markaziy Osiyo davlatlari bilan yaxshi munosabatlarga ega ekanligi va ayni paytda ushbu davlatlar bilan qayta tiklanadigan energiya manbalarini barpo etish borasida hamkorlikda ish olib borayotgani ta’kidlandi.

Shu bilan birga, italiyalik diplomatlar tomonidan yosh diplomatlarga mamlakat imijini shakllantirish bo‘yicha maslahatlar berildi. SIOI ekspertlari O‘zbekiston tarixiy nuqtai nazardan qiziqarli mamlakat ekanligini ta’kidladilar. Mamlakatning shuhratini oshirish maqsadida ommaviy axborot vositalaridan muayyan davlat haqidagi jamiyat fikrini shakllantiruvchi vosita sifatida faol foydalanish taklif etildi. SIOI vakillari, shuningdek, Italiya va O‘zbekiston o‘rtasidagi hamkorlikning mintaqaviy va global miqyosdagi muhimligini qayd etdilar.

Diplomatik akademiyaning Diplomatik kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish fakulteti dekani I.Fayzullayev o’zining O‘zbekiston Respublikasining yangilangan tashqi siyosatiga bag‘ishlangan ma’ruzasida Respublikamizning xorijiy davlatlar bilan hamkorlik qilishga tayyorligi va ochiqligini ta’kidladi.