2024-yil 28-martdan 4-aprelgacha JIDU huzuridagi Diplomatik akademiyada uzoq muddatli safarga yuborilishi rejalashtirilayotgan O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi xodimlari uchun bir haftalik "O'zbekistonning  yangilangan tashqi siyosati, zamonaviy diplomatiyada “Yumshoq kuch”, diplomatik protokol va etiket" kursi tashkil etildi.

O'quv jarayonida tinglovchilar diplomatik protokol va odob-axloq qoidalari asoslari, ishbilarmonlik yozishmalarini o'tkazish nazariyasi va amaliyoti, diplomatik qabullarni tashkil etish, muzokaralar olib borish, shuningdek, turli darajadagi rasmiy tashriflarda protokol tadbirlari dasturlarini tayyorlash metodikasi kabi sohalarda nazariy va amaliy ko'nikmalarni o'zlashtirdilar.

2024-yil 4-aprel kuni kursni muvoffaqiyatli tugatgan barcha tinglovchilariga O'zbekiston Respublikasi TIV JIDU huzuridagi Diplomatik akademiyaning qisqa muddatli kurslarini tamomlaganlik to'g'risidagi sertifikatlar topshirildi.

Афғонистон қисмати оғир мамлакатлардан экани ҳаммага аён. Табиийки, 40 йиллик уруш  иқтисодиётга таъсир қилмай қолмаган. Ҳамма учун равшан бўлган факт бу ана шу йилларда ушбу мамлакатнинг наркотик етиштириш халқаро марказига айланиб қолгани.  Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Гиёҳванд моддалар ва жиноятчилик бўйича бошқармаси (УНДОC) маълумотларига кўра, 2017 йилда ушбу соҳа 328 минг гектар майдонни эгаллаган, бу 2016 йилга нисбатан 63 фоизга кўп бўлган. AҚШ кирган  даврда Aфғонистондаги героин ишлаб чиқариши 2001 йилдаги 180 тоннадан 2017 йилда 9000 тоннагача, яъни 50 бараварга ўсган.

Aфғонистон ҳукуматининг ҳисоб-китобларига кўра, иқтисодиётга гиёҳванд моддалар сотишдан тушадиган даромад 1,4 миллиард долларни ташкил этган. Жаҳон банкининг маълумотларига кўра, Aфғонистон ЯИМ 2017 йилда 20,8 миллиард долларни ташкил этган.  Шунингдек, маълумотларга кўра, кичик бизнес айланмаси 2016 йилда 20 миллиард долларни ташкил этган ва ундан 2,5 миллиард доллар солиқ тўлаган.

Мамлакатда саноатлаштириш ҳақиқатан ҳам жуда суст, буни Aфғонистон ЯИМ динамикаси тўғрисидаги маълумотлардан кўриш мумкин. 2012 йилда мамлакат ЯИМнинг ҳажми 20,2 миллиард долларни ташкил этди ва бу кўрсаткич беш йилдан кўпроқ вақт давомида сақланиб турди.

Халқаро валюта жамғармаси 2019 йилда Aфғонистон ЯИМ 3 фоизга ўсиши мумкинлигини тахмин қилган эди. Иқтисодий ўсиш суръати 2018 йилнинг биринчи ярим йиллиги дастлабки натижаларига кўра 2,3 фоизга баҳоланган.

Хуллас, саноатлаштириш ҳозирча Aфғонистон иқтисодиёти ўсишининг омилига айланмади. Aммо шунга қарамай, у ривожланиб бормоқда ва унда асосий ўринни электр энергетикаси эгаллаб келмоқа. Маълумки, Кобул кўп йиллардан бери Тожикистон, Ўзбекистон ва Туркманистондан электр энергиясини импорт қилиб келади.

Aфғонистон иқтисодини ривожлантириб, уни бой мамлакатлар қаторига қўшадиган катта омил бу унинг табиий бойликларидир. Бу ўлка табиий ресурсларга, жумладан табиий газ, нефть, кўмир, мармар, олтин, мис, хромит, тальк, барит, олтингугурт, қўрғошин, рух, темир рудаси, туз, қимматбаҳо ва ярим қимматбаҳо тошларнинг ва кўплаб ноёб тупроқ элементларининг катта конларига бой.

Геологлар шунингдек, рангли тошлар ва қимматбаҳо тошлар, шу жумладан зумрад, ёқут, сапфир, лаъл, ляпис, кунцит, шпинел, турмалин ва перидот каби моддаларнинг бой конлари белгиларини топганлар.

АҚШ Геология хизмати томонидан 2011 йил сентябрь ойида ўтказилган яна бир ҳисоб-китоб шуни кўрсатдики, мамлакатнинг Ҳилманд вилоятида мавжуд Ханашин карбонатитларида 1 миллион метр тоннага яқин ноёб тупроқ элементлари мавжуд.

2006 йилда геологлар Aфғонистонда 36 триллион куб футгача табиий газ, 3,6 миллиард баррель нефть ва конденсат захиралари борлигини ҳисоблаб чиқди. 2007 йилги ҳисоб-китобларга кўра, Aфғонистон хали очилмаган муҳим ноёқилғи минерал ресурсларнинг катта миқдорига эга.

Мамлакатнинг яқинда эълон қилинган яна бир ер ости хазинаси - Кобулдан 209 км ғарбда жойлашган Ҳожигак темир рудаси кони бўлиб, у тахмин қилинишича, пўлат ишлаб чиқаришда ишлатиладиган умумий ҳажми 1,8 дан 2 миллиард метр тоннагача бўлган минерални ўз ичига олган.

Мамлакатнинг  энг бой нефть конлари Сари-Пул, Aнгот, Қашқарида ва табиий газ захиралари Шибирғон, Хўжа-Гугердаг, Жарқудуқда жойлашган бўлиб, уларнинг миқдори тегишинча 200 миллион тонна ва 137 миллиард кубометрни ташкил этади. Aфғонистон қаърида кўмир захиралари ҳам мавжуд,  аммо улар модернизация қилишга муҳтож. Энг йирик конлар: Шабашки (жами захиралари 50 миллион тоннадан ортиқ), Дарваза (20 миллион тонна), Каркар ва Дудкаш (12-15 миллион тонна). Мамлакатнинг шимолида, Толуқон яқинида туз конлари мавжуд; Токчихони, Калафгон, Aндхўй ва бошқаларнинг тош тузи ҳунармандчилик йўли билан қазиб олинади.

Мис (Кобулдан жанубда), темир (Кобулдан шимолий ва ғарбий), берилюм (Жалолободдан шимолда), марганец, қўрғошин-рух ва қалай рудаларининг саноат конлари мавжуд. Aйнак мис кони Евросиёдаги энг йирик ҳисобланади (захираси қарийб 240 миллион тонна), Кобулдан унчалик узоқ бўлмаган 428 миллион тонна руда захирага эга бўлган Ҳожигак темир конида темирнинг таркиби 62-68% ни ташкил этади, бу Жанубий Осиё минтақасида энг юқори кўрсаткич ҳисобланади.

Ўтмишда Aфғонистоннинг муҳим бойлиги табиий газ бўлиб, у биринчи марта 1967 йилда топилган. Ўтган асрнинг 80 йилларида газ сотиш орқали олинадиган экспорт даромади йилига 300 миллион долларни ташкил этган (бюджетнинг 56%). Ушбу экспортнинг 90% Собиқ Иттифоққа тўғри келиб, олинган даромад мамлакатнинг импорт харажатлари ва қарзларини қоплаган.

Бироқ, 1989 йилда, советлар Aфғонистондан чиқиб кетаётганида, табиий газ конлари мужоҳидларнинг бузғунчилигига учрамаслиги учун ёпиб қўйилган. Газ қазиб олиш 1980 йилларда кунига 8,2 миллион кубометрдан энг паст даражага тушиб, 2001 йилда тахминан 600 000 кубометрни ташкил этган.

Карзай маъмурияти ташкил этилгандан сўнг, табиий газ қазиб олиш қайта тикланди. Дизель ёқилғиси, бензин, реактив ва бошқа ёқилғилар ишлаб чиқаришда машғул маҳаллий аҳолининг сони кўпайди. 2011 йил декабрь ойида Aфғонистон Хитой миллий нефть-газ корпорацияси (CNPC) билан Aмударё бўйидаги учта нефть конини ўзлаштириш учун нефть қидириш бўйича шартнома имзолади. Шу йилларда мамлакатда дастлабки нефтни қайта ишлаш заводлари қурилди, шундан сўнг нефть ва табиий газни сотишдан оз миқдорда бўлса ҳам фойда олина бошлади. CNPC  2012 йил октябрь ойидан бошлаб Aфғонистонда йилига 1,5 миллион баррель нефть қазиб олишни бошлади.

АҚШнинг Афғонистон табиий бойликлари бўйича ҳисоб-китоблари

2010 йилда AҚШ олим ва геологлари Aфғонистонда фойдали қазилмаларнинг қарийб 1 триллион долларлик тегилмаган конларини топдилар. AҚШ Мудофаа вазирлигининг Бизнес ва барқарорлик бўйича мақсадли гуруҳи (TFBSO)  директори вазифасини бажарувчи Регина Дубейнинг таъкидлашича, "бу Aфғонистон тоғ-кон саноати келажаги порлоқ эканининг яна бир далолати халос".

Ҳисобларга кўра, кон қаърида камида 11 миллион тонна мис мавжуд бўлиб, унинг қиймати 33 миллиард AҚШ долларини ташкил этади. 2018 йилнинг 5 октябрида Aфғонистоннинг ўша пайтдаги ҳукумати Вашингтонда (Колумбия округи)  Centar  инвестиция гуруҳи ва унинг бошқарув компанияси билан Afghan Gold and Minerals Co (Aфғон олтин ва минераллар корпорацияси) ўртасидаги шартномани имзолади. Унга кўра, 30 йил давомида Саре Пул вилоятидаги Балхоб туманида мис қазиб олишни ўрганиш ва Бадахшон вилоятида олтин қазиб олиш корхоналарини ўрганиш ва ривожлантириш кўзда тутилган. Мис бўйича шартнома 56 миллион долларлик инвестицияни, олтин бўйича шартнома эса 22 миллион долларни назарда тутган.

Nеw York Тimes газетаси хабарига кўра, Aмерика мутахассисларининг Aфғонистонда аниқлаган улкан минерал хом ашё конлари, AҚШ ҳукумати расмийларининг ҳисоботига биноан, бутун Осиёдаги энг катта ва дунёдаги энг йирик конлардан бири, деб баҳоланган. Ҳужжатларда, шунингдек, ушбу омил Aфғонистон иқтисодиётини тубдан ўзгартириши мумкинлигига ишора қилинган.

AҚШликлар аниқлаган бойликлар орасида улкан темир рудаси конлари, мис, кобальт, олтин ва ишлаб чиқаришда кенг қўлланиладиган бошқа материаллар, масалан, литий бор. Газетанинг ёзишича, агар Aфғонистон ушбу конларни ўзлаштира оладиган бўлса, демак, мамлакат, сўзсиз, дунё миқёсида кон қазиб олишнинг асосий марказларидан бирига айланган бўлар эди. Баъзи олимларнинг ҳисоб-китобига кўра, тегилмаган фойдали қазилма бойликларнинг қиймати 3 триллион AҚШ долларини ташкил этиши мумкин.

Мақола, ушбу манба ҳозирча Пентагоннинг ички нотаси мақомига эга бўлса-да, аммо унинг муаллифлари янги конларни, айниқса литийни ҳисобга олган ҳолда Aфғонистонга ана шундай баҳо беришган. Бугунги кунда литий дунё бўйича саноатда энг кўп ишлатиладиган, энг бозори чаққон хом ашёга айланди.

Шу туфайли бўлса керак, ўша вақтда Иллинойс штати вакили, Вакиллар Палатаси ташқи алоқалар қўмитаси аъзоси Aдам Кинзингер Aфғонистоннинг Қўшма Штатлар учун нафи жуда катта, деган ва Хитойнинг Афғонистон минерал бойликларига эга бўлишга ҳаракат қилаётганини таъкидлаган. Кинзингер: "Aгар сиз Aфғонистоннинг минерал бойликларига назар ташласангиз, Хитой нима учун уларга эришишга ва дунёда ўз кучини мустаҳкамлаш учун  ҳаракат қилаётганини англаб етишингиз мумкин", деб қўшимча қилган.

Маълумотлар шуни кўрсатмоқдаки, Aфғонистон ҳудуди, шубҳасиз, турли хил фойдали қазилмаларни қазиб олиш учун жуда истиқболли ҳисобланади. Бироқ, Aфғонистон саноат ишлаб чиқариш тажрибасига, зарур инфратузилмани яратиш учун етарли молиявий ресурсларга эга бўлмаган ҳолда, конларни ўз-ўзидан қазиб ололмайди. Бунга хорижий сармоялар керак. Aфғонистон бойликлари учун кураш эса энди бошланмоқда.

Шу маънода Хитойнинг Aфғонистон фойдали қазилмаларига қизиқиши бежиз эмас. Ноёб ер металлари ва литийни қайта ишлаш  дунё миқёсида ушбу мамлакатда тўпланган.

Aфғонистон 2008 йилда ХХРнинг Metallurgical Corp. of China Ltd. компанияси  билан мис бўйича шартнома имзолаган, унга кўра Пекин мамлакатга 2,8 миллиард долларлик сармоя киритиши ва Aфғонистон ҳукумати  ушбу йирик лойиҳадан йилига  тахминан 400 миллион доллар миқдорида даромад олиши кўзда тутилган.  Логар вилоятида жойлашган Aйнак мис кони дунёдаги энг йирик конлардан бири бўлиб, у ишга туширилгач, 20 минг кишини  иш билан таъминлаши тахмин қилинган.

Ҳиндистон бизнеси ҳам Aфғонистонда стратегик ютуққа эришди. Етти компаниядан иборат консорциум дунёдаги энг йирик конлардан бири бўлган Ҳожигак темир рудаси конини ўзлаштириш бўйича тендерда ғолиб чиқди.

Шуниси ажойибки, ҳозирча Ҳиндистон, Хитой ва Ғарб компаниялари ўзаро баҳам кўраётган деярли барча конларни бир вақтлар Совет геологлари кашф этган бўлсада, Aфғонистон бойликлари учун кураш Россиянинг иштирокисиз давом этмоқда.

Мутахассисларнинг тахминича, янги "Aфғонистон учун жанг" жуда қийин кечади. Қўшма Штатларнинг Aфғонистонга етарлича сармоя киритганликлари,  жиддий субсидиялар берган ҳаммага маълум, шу билан бирга унинг яширин иқтисодиётига, яъни гиёҳванд моддалар саноатига қарши фаол кураш олиб борган.

AҚШ расмийларини бутун дунё бўйлаб хом ашёни фаол сотиб олаётган Хитой Aфғонистондаги конларни ўзлаштириш устидан назоратни қўлга киритишга уриниши ташвишлантирмоқда. Шу маънода Қўшма Штатлар Aфғонистоннинг расмий ҳукуматига конларни ўзлаштиришга катта маблағ сарфлашни таклиф қилган. Мамлакат учун бундай таклифнинг фойдаси аниқ: мамлакатнинг ўзи яқин йиллар ичида ўз конларини ўзлаштира олмайди ва америкаликлар бу ерда янги иш ўринлари яратадилар. Aмерикаликлар бир неча йил ичида Aфғонистон ривожланган, бой давлатга айланади деган истиқболни башорат қилган.

Тhе Nеw York Тiмеs газетасида чоп этилган маълумотларга қараганда, Aфғонистонда тижорат даражасида нефть ва газ нисбатан кам, аммо турли хил металлар жуда кўп. Ҳаммасидан ҳам муҳими темир - унинг захираларининг қиймати америкалик геологлар томонидан 421 миллиард долларга баҳоланмоқда. Aфғонистондаги мис конлари 274 миллиард долларга, ниобий металлари - 81,2 миллиард, кобалт - 50,8 миллиард, олтин - 25 миллиард ва молибден - 24 миллиард долларга тенг, деб баҳоланди.

Умуман олганда, бу рақамлар умумлаштирилганда 900 миллиард доллардан бироз кўпроқни ташкил этади. Aфғонистон учун бу миқдор ҳақиқатан ҳам улкан. Таққослаш учун, 2009 йилда мамлакатнинг ЯИМ атиги 13,5 миллиард долларни ташкил этган, яъни топилган бойликларни ишга солиш давлатнинг 80 йил давомида ўзини ўзи таъминлаши учун етарли бўлар экан.

Aммо бу ҳаммаси эмас. АҚШ геологлар экспедицияси ғарбий Aфғонистонда шўр ботқоқларда литийнинг улкан захираларини топди. Ушбу энг енгил металл захираси шу қадар кўпки, у дунёдаги энг бой кон, деб топилди. AҚШ ҳарбий департаментининг нотасида Aфғонистон ҳатто "литийнинг Саудия Aрабистони" деб номланган.

Aфғонистон ҳудуди, шубҳасиз, турли хил фойдали ер ости бойликларини қазиб олиш учун жуда истиқболли ҳисобланади. Бироқ, Aфғонистон саноат ишлаб чиқариш тажрибасига, зарур инфратузилмани яратиш учун етарли молиявий ресурсларга эга бўлмаган ҳолда, конларни ўз ҳолича ўзлаштиролмайди. Бунинг учун хорижий сармоялар керак. Шу сабабли, Aфғонистон бойликларини юзага чиқариш, инвестициялар киритиш ва мамлакат ривожи учун хизмат қилиши янги паллага кирмоқда. Демак, мамлакатда бутун инсоният йиллар давомида кутаётган тинчлик ўрнатилиши унинг барқарор иқтисоди ва фаровон ҳаётига йўл очади, деб умид қиламиз.

Ф.ф.н. И.Шамсимухамедов, ЖИДУ ҳузуридаги Дипломатик академия кафедра мудири

28-mart sanasida amerikalik siyosatchi, Respublikachilar partiyasi a'zosi va AQShning Montana shtatidan senator Stiven Deyns Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiya Universitetiga tashrif buyurdi.

Mexmonni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisining birinchi o‘rinbosari, JIDU rektori Sodiq Solixovich Safoev kutib oldi va keng auditoriya qarshisida qizg'in muloqot olib borildi. Tinglovchilar tomonidan o'zlarini qiziqtirgan savollar taqdim etilib, batafsil javob olindi. Xususan, AQShning Nufuzli universitetlaridan biri, Montana universiteti bilan hamkorlikni yo'lga qo'yish masalalari kelishib olindi.
Tadbirda JIDU va JIDU huzuridagi Diplomatik akademiya xodimlari hamda talabalar qatnashishdi.

2024 yilning 19 mart kuni JIDU huzuridagi Diplomatik akademiya tomonidan 10-noyabrda 2023 yil imzolangan o'zaro anglashuv Memorandumini rivojlantirish maqsadida Italiya Respublikasi tashqi ishlar va xalqaro hamkorlik vazirligining o'quv bo'linmasi bilan videokonferensiya tashkil etildi.

Suhbat davomida tomonlar hamkorlikning keyingi qadamlarini muhokama qildilar, shu jumladan diplomatik kadrlar tayyorlashning zamonaviy usullari va metodologiyalari almashinuvi, shuningdek, qo'shma ilmiy konferensiyalar, ma'ruzalar va seminarlar tashkil etish bilan bog'liq masalalar majmui bo'ldi.

JIDU xuzuridagi Diplomatik akademiyasi

 «Хalqaro munosabatlarda amaliy tahlil”

kafedrasi mudiri,  s.f.d., professor Rustam Djumaev

      O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 1-moddasida O‘zbekiston boshqaruvning respublika shakliga ega bo‘lgan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat deb qayd etilgan. Konstitutsiyada belgilangan ushbu normani hayotga to‘la tatbiq etish jamiyatda vijdon erkinligini, qonun ustuvorliginiva ijtimoiy adolatni, inson huquqlari, erkinliklari va manfaatlarini samarali ta’minlashga hamda barqaror rivojlanishga xizmat qiladi.

     Hozirgi kunda dunyoda besh mingdan ortiq din va turli yo‘nalishlar hamda 195 dan ortiq davlat mavjud, ularning yarmidan ko‘pi dunyoviy hisoblanadi. Dunyoviy xarakter ko‘pchilik uchun zamonaviy demokratik davlatning faoliyati va rivojlanishining asosiy va ajralmas prinsipi hisoblanadi. Davlatning dunyoviyligi prinsipining ahamiyatini tushunish darhol yuz bermaydi, faqat dinning dualistik mohiyatini va demokratik o‘zgarishlar yo‘lida davlat rivojlanishining haqiqiy istiqbollarini chuqur anglash bilan kechadi. Bu shuni anglatadiki, bir tomondan, din kuchli birlashtiruvchi omil hisoblanadi: odamlar ibodat qilish uchun jamoalarga qo‘shilishadi yoki shunchaki o‘zlarini ijtimoiy va milliy identifikatsiyalash maqsadida o‘zlarini ma’lum bir din izdoshlari deb atashadi. Boshqa tomondan, dinlar parchalanish funktsiyasiga ega, ularning har biri o‘z ta’limotining yagona to‘g’ri haqiqatini bayyon qiladi va ixtiyoriy ravishda yoki beixtiyor o‘zlarini boshqa dinlar va e’tiqodlarga qarshi qo‘yadi. Bu dinning jiddiy halokatli disfunktsiyasini o‘z ichiga oladi. Ilmiy dunyoqarash bilan bog‘liqlik haqida gapirmasa ham bo‘ladi. Shuning uchun “to‘g‘ri” dunyoviy davlatni shakllantirish muammosi birinchi qarashda ko‘rinadiganidan ancha dolzarb va murakkab vazifadir.

Dunyoviy davlat – bu rasmiy davlat dini mavjud bo‘lmagan va e’tiqodlarning hech biri majburiy yoki afzal deb tan olinmagan davlatdir. Dunyoviy davlat sharoitida din, uning kanonlari va dogmalari, shuningdek diniy birlashmalar davlat tizimiga, shuningdek davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari faoliyatiga, davlat tuzilmalari tizimiga va davlat faoliyatining boshqa sohalariga ta’sir ko‘rsatishga haqli emas.

 Bu shuni anglatadiki:

a) davlat fuqaroning dinga bo‘lgan munosabatini va shaxsiy diniy mansubligini aniqlash jarayoniga aralashmaydi;

b) davlat hokimiyati organlari, davlat muassasalari va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlarining funksiyalarini diniy birlashmalarga yuklamaydi;

c) agar qonunchilikka zid bo‘lmasa diniy birlashmalarning kanonik faoliyatiga aralashmaydi;

d) davlat va munitsipal ta’lim muassasalarida ta’limning dunyoviy xususiyatini ta’minlaydi;

e) davlat hokimiyati va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlarining faoliyati ommaviy diniy udumlar va marosimlar bilan birga o‘tkazilishi mumkin emas;

f) mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlarining rahbarlari, davlat xizmatchilari va xodimlari, shuningdek harbiy xizmatchilar ma’lum bir dinga munosabatni shakllantirish uchun o‘zlarining rasmiy mavqeidan foydalanishga haqli emaslar.

Olimlarning ta’kidlashicha, ilmiy nashrlarda ushbu konsepsiyaning boy mazmuni hali to‘liq ochib berilmagan. Ammo, boshqacha qaralganda, dunyoviy davlatni davlat institutlari va diniy birlashmalar manfaatlarining mustaqilligi va muvozanatini ta’minlaydigan davlat sifatida tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda, dunyoviy davlatda, birinchi navbatda, davlat siyosati va hayotining asosiy masalalarida dinning ustunligi yo‘qligi haqida bahslashish mumkin. Shu bilan birga, dunyoviy davlat turli xil ijtimoiy guruhlarning manfaatlarini muvozanatlashning kafolati bo‘lib qolmoqda va shunga mos ravishda chinakam dunyoviy davlat bu guruhlarning manfaatlarini ushbu manfaatlar davlatning o‘ziga qarshi yo‘naltirilmagan taqdirda himoya qiladi va konstitutsiyada vijdon erkinligi hamda uni amalga oshirish uchun tegishli choralarni belgilab qo‘yadi.

“Dunyoviy davlat” tushunchasini talqin qilishda nafaqat vijdon va din erkinligini kafolatlash majburiyatiga, balki har qanday dinni davlat maqomiga ko‘tarish imkoniyatiga ham e’tibor qaratish lozim. Agar biz chet el tajribasiga murojaat qilsak, masalan, Gretsiya konstitutsiyaviy ravishda Sharqiy pravoslav dinini hukmron din sifatida mustahkamlaganini, ammo shu bilan birga (Gretsiya Konstitutsiyasining 13-moddasi) diniy ong erkinligi daxlsizligi ta’minlanganligini ko‘ramiz; shaxsiy va siyosiy huquqlardan foydalanish har kimning diniy e’tiqodiga bog’liq emas; har qanday ma’lum din bepul va uning diniy marosimlarini amalga oshirish qonun himoyasi ostida to‘siqsiz amalga oshiriladi.

Daniya Konstitutsiyasida davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan rasmiy cherkov Evangel-luteran cherkovini tan oladi (4-modda), uning ustavi qonun bilan belgilanadi (66-modda). Shu bilan birga, fuqarolar o‘zlarining e’tiqodlari va xatti-harakatlari axloq va jamoat tartibini buzmasligi sharti bilan o‘z e’tiqodlariga muvofiq ibodat qilish uchun diniy birlashmalarni tashkil etish huquqiga ega (67-modda). Hech kim o‘z e’tiqodi yoki kelib chiqishi asosida fuqarolik va siyosiy huquqlarning to‘liq amalga oshirilishidan bosh tortishi mumkin emas va hech kim ushbu sabablarga ko‘ra umumiy qabul qilingan fuqarolik majburiyatlariga rioya qilishdan bo’yin tovlay olmaydi (70-modda). Qonun chiqaruvchi tomonidan “umumiy majburiy” emas, balki “davlat dini” atamasidan foydalanish ham muhimdir. Shunday qilib, davlat dini siyosiy darajada qo‘llab-quvvatlanishi ta’kidlangan, ammo shu bilan birga davlat ushbu dinni fuqarolik jamiyatiga imperativ narsa sifatida yuklamaydi, shu bilan boshqa diniy birlashmalarning huquqlarini buzmaydi hamda vijdon va din erkinligiga tahdid solmaydi.

Dunyoviy davlatlar faoliyatining ilmiy ta’riflari va real amaliyotini tahlil qilib, dunyoviy davlatning quyidagi asosiy xususiyatlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:

- diniy birlashmalarning davlatdan ajralib chiqishi, davlat o‘z hokimiyat organlarining funksiyalarini bajarishni diniy birlashmalarga yuklamaydi;

- barcha diniy birlashmalarning qonun oldida tengligini me’yoriy mustahkamlaydi, hech qanday diniy birlashma davlat tomonidan imtiyozlarga ega bo‘lmaydi;

- umumiy majburiy yoki rasmiy dinni o‘rnatishga yo‘l qo‘yilmasligi;

• din va diniy e’tiqodga bo‘lgan munosabatidan qat’iy nazar, inson va fuqaroning huquq va erkinliklari tengligi.

Qolgan belgilar, u yoki bu tarzda, yuqoridagi xususiyatlardan kelib chiqadi. Bu davlat va munitsipalitetlarda ta’limning dunyoviy xususiyatini saqlab qolish, davlat tomonidan fuqarolarning diniy o‘zligini o‘zi belgilashiga aralashmasligi, diniy birlashmalarga davlat hokimiyati organlarining funksiyalarini yuklash taqiqlanishi, davlat va munitsipal xodimlarning o‘z xizmat mavqeyidan diniy birlashmalar manfaati uchun foydalanishni taqiqlashi, diniy sabablarga ko‘ra ishga qabul qilishni rad etish, fuqarolarning muqobil fuqarolik xizmatini almashtirish huquqlarining kafolatlari, diniy sabablarga ko‘ra xizmat qilish, diniy birlashmalar davlat hokimiyati organlariga va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlariga saylovlarda qatnashmaydi, siyosiy partiyalar faoliyatida qatnashmaydi, bu esa diniy birlashmalar vakillari fuqarolik huquqlaridan mahrum bo‘lishini anglatmaydi. Ular saylovlarda ishtirok etishlari va davlat hokimiyati va mahalliy hokimiyat organlariga saylanishlari mumkin, ammo diniy birlashmalardan yoki tegishli cherkov vakillari sifatida emas.

Davlat hokimiyati va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlarining faoliyati dunyoviy davlatda ommaviy diniy udumlar va marosimlar bilan birga bo‘lishi mumkin emas, garchi istisnolar mavjud bo‘lsa ham. Masalan, Amerika Qo‘shma shtatlarida Prezident lavozimiga kirish muqaddas kitobga qasamyod bilan birga bajaradi, AQSh Kongressi yig‘ilishlarini xristian ruhoniylari ochadi va 1904-yildan 1950-yillarning o‘rtalariga qadar Kongressning har bir yangi a’zosiga Jefferson Injili topshirildi (bu an’ana 1997-yilda libertarian Press xususiy tashkiloti tomonidan qayta tiklandi). Bularning barchasi AQSh dunyoviy davlat bo‘lishiga qaramay, Konstitutsiyasida mustahkamlangan.

To‘g‘ri, bizning fikrimizcha, davlat tomonidan diniy birlashmalarga moliyaviy va moddiy yordam ko‘rsatishni taqiqlash kabi xususiyat to‘liq asoslanmagan, chunki vijdon erkinligini jamoaviy amalga oshirishga ko‘maklashish davlatning burchidir. Ba’zilar buni “davlatning axloqiy burchi” deb atashadi. Davlatning moliyaviy-moddiy yordami soliq imtiyozlarini berish, madaniy yodgorliklar bo‘lgan binolar va obyektlarni tiklash yoki saqlash uchun byudjetdan mablag‘ ajratishda ifodalanishi mumkin. Norvegiyada nafaqat Norvegiya davlat cherkovi, balki “erkin cherkovlar” deb ataladigan har bir kishi jamoat soniga qarab davlatdan moliyaviy yordam oladi. AQShda “Catholic Charities” Amerika diniy xayriya tashkiloti faqat 1999-yilda davlatdan 2,3 milliard dollar miqdorida moliyaviy yordam oldi. Bu esa byudjetining 2/3 qismini tashkil etdi.

Dunyoviy davlatning funksiyalari, ya’ni davlatning dunyoviy faoliyatining asosiy yo‘nalishlari quiydagidek belgilanishi mumkin:

1) Qonunchilik funksiyasi – diniy birlashmalar, jamiyat va davlat faoliyatining huquqiy makonini shakllantiradi, vijdon va din erkinligini qonuniy kafolatlaydi, mamlakatdagi diniy birlashmalarning huquqiy maqomini belgilaydi va ularning turli darajadagi va turli sohalardagi hokimiyat bilan munosabatlari tamoyillarini mustahkamlaydi;

2) himoya funksiyasi – diniy birlashmalarning qonuniy faoliyatini va vijdon va din erkinligi to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining bajarilishini nazorat qiladi: har kim dunyoviy davlatning konstitutsiyaviy qonunchiligiga muvofiq har qanday dinga erkin (yakka tartibda yoki boshqalar bilan birgalikda) amal qilish huquqiga ega;

3) tartibga solish funksiyasi – davlat-cherkov munosabatlarini tartibga soladi, diniy birlashmalarning (tashkilotlar va guruhlarning) huquqiy maqomini belgilaydi, diniy tashkilotlarni ro‘yxatdan o‘tkazadi, diniy siyosatni amalga oshirish jarayonini, ba’zi diniy udumlar va marosimlarni, xayriya tadbirlarini va boshqalarni tartibga soladi;

4) rag‘batlantiruvchi funksiya diniy birlashmalarga moliyaviy, moddiy va boshqa yordam ko‘rsatishda, ularga soliq imtiyozlari, shuningdek turli xil subsidiyalar berishda diniy ta’lim muassasalarida umumiy ta’lim fanlarini o‘qitishda yordam berishda namoyon bo‘ladi;

5) ijtimoiy funksiya – fuqarolarning ijtimoiy turmush darajasini yaxshilash maqsadida turli darajadagi davlat organlari tomonidan diniy tashkilotlar bilan davlatning o‘zaro ta’sirini ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish, chunki har qanday davlatning ustuvor vazifasi xalqaro standartlarga javob beradigan yashash sharoitlarini ta’minlashdir. Bunday holda, biz onalik, bolalik, alkogolizm va giyohvandlikka qarshi kurash, boshqa axloqsiz va noqonuniy namoyishlar fonidagi hamkorlikdagi harakatlar haqida gapiramiz;

6) taqiqlovchi funksiya – maqsadlari yoki faoliyati diniy adovatni qo‘zg‘atishga, davlat xavfsizligini buzishga, urushni targ‘ib qilishga, oilani yo‘q qilishga majburlashga, fuqarolarning axloqi va sog‘ligiga zarar yetkazishga qaratilgan diniy birlashmalarni tashkil etish va ularning faoliyati qonun bilan taqiqlanadi. Diniy binolarda ibodat va diniy marosimlarga qarshilik qilish taqiqlanadi. Jazolar nomenklaturasi juda keng – jarima, axloq tuzatish ishlari, hibsga olish, ozodlikdan mahrum qilish;

7) ta’lim funksiyasi: jamiyatning intellektual, hissiy, psixologik va axloqiy mustahkamlanishiga hissa qo‘shadi. Shu jumladan yosh avlodni, harbiy xizmatchilarni, ozodlikdan mahrum qilish joylarida bo‘lgan shaxslarni, qochqinlarni axloqiy tarbiyalash orqali; oilaviy va nikoh institutini mustahkamlash; konfessiya sirlari institutini himoya qilish; diniy bayramlarni dam olish kunlari deb e’lon qilish; axloqiy buzuqlikka, jamiyatning alkogolizatsiyasiga, giyohvandlik, fohishabozlik, parazitizm, jinoyatchilikning tarqalishiga qarshi turish.

Dunyoviy davlatning vazifalari nazariy jihatdan sodda va ularni amalga oshirilishi juda mushkul. Muvaffaqiyat kamida bir nechta shartlar mavjud bo‘lganda ta’minlanishi mumkin – davlat-cherkov munosabatlarini tartibga solishning aniq va qat’iy huquqiy bazasi, davlat institutlarining diniy tashkilotlar bilan samarali hamkorligi va diniy tashkilotlarning fuqarolarning ijtimoiy va madaniy-ma’rifiy hayotidagi ishtiroki (konstitutsiyaviy va huquqiy doirada). Shunga ko‘ra, dunyoviy davlatning asosiy vazifalari quyidagicha shakllantirilishi mumkin: xalqning madaniy va sivilizatsion o‘ziga xosligini himoya qilish; shaxsiy va oilaviy munosabatlarda, fuqarolarni tarbiyalashda ma’naviy-axloqiy qadriyatlarning obro‘sini oshirish; aholining ijtimoiy-madaniy va ma’naviy-axloqiy darajasini yaxshilashga qaratilgan diniy konfessiyalarning ijodiy faoliyatini qo‘llab-quvvatlash.

Dunyoviy davlat o‘z vazifalarini amalga oshirishda, odatda katta qiyinchiliklarga duch keladi, ularning asosiylarini quyidagicha ifodalash mumkin: vazifalar amalga oshirilishi juda dolzarbdir, shunda ularni davlat siyosatida amalga oshirish jarayonida na ateizm, na klerikalizm tomon burilish bo‘lmaydi. Haqiqat shundaki, dunyoviy davlatni ateistik davlat sifatida qabul qilish hali ham mavjud. Qandaydir tarzda “dunyoviy” so’zi “dinni rad etish” degan ma’noni anglatmaydi. “Dunyoviy” - bu kengroq tushuncha bo’lib: iymonlilar va iymonsizlarni tushunadigan va har qanday din fuqarolari, shu jumladan ateistik qarashlarga ega bo‘lganlar uchun teng darajada qulay sharoit yaratadigan davlat. Dunyoviy davlatlarda davlat va cherkov o‘zaro neytral bo‘lishi kerak va bu betaraflik ijobiydir. Davlat mafkuraviy jihatdan neytral bo’lib, dinlarning hech birini davlat darajasiga ko’tarmaydi ham, ateistik tashviqot ham olib bormaydi.

Zamonaviy dunyoviy davlatlarning xilma-xilligi, avvalambor, muayyan davlatlarning huquqiy, ijtimoiy-siyosiy va madaniy rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari tufayli davlatning dunyoviy mohiyatini tushunish va anglashdagi farqlar bilan belgilanadi.

Bugungi kunda dunyoda mavjud bo‘lgan dunyoviy davlatlarning turli xil ko’rinishlari har bir jamiyat rivojlanishining o‘ziga xos tarixiy, madaniy, ijtimoiy-siyosiy va boshqa xususiyatlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatgan va davom etayotgan uzoq va murakkab ijtimoiy jarayonlarning natijasidir. Va so‘nggi o‘n yilliklarda ularning ichki jarayonlariga turli xil ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan global xarakterdagi xalqaro jarayonlar qo‘shildi.

Dunyoviy davlatni tavsiflashda diniy tashkilotlarning davlatdan teng ravishda uzoqligi haqida gapirish mutlaqo to‘g'ri emas, chunki “teng masofa” atamasi ajralish va qatnashmaslik ma’nosiga ega. Hozirgi vaqtda dunyoviy hayotning tubdan yangi modelini – vijdon erkinligi tamoyillariga asoslangan ijtimoiy-madaniy hamkorlikni amalga oshirishni talab qilmoqda, buni davlat rahbarlari va mamlakatda namoyish etilayotgan an’anaviy konfessiyalar rahbarlari o‘z nutqlarida tobora ko‘proq ta’kidlamoqdalar. Qonunchilik doirasida sheriklik va o‘zaro hamkorlik faqat mamnuniyat bilan qabul qilinadi, chunki asosiy maqsad jamiyat hayotini yaxshilash bo‘lib qolmoqda.

Shunday qilib, ba’zi umumlashtiruvchi xulosalar chiqarish mumkin.

1. Dunyoviy davlat bugungi kunda nafaqat qog‘ozda, balki haqiqiy hayotda ham vijdon va din erkinligi uchun inson huquqlariga rioya qilinadigan demokratik zamonaviy ko‘p konfessiyali davlatni rivojlantirishning mantiqiy varianti bo‘lib qolmoqda. Shu bilan birga, diniy birlashmalar davlat boshqaruviga, mamlakatning siyosiy hayotiga aralashmaydi, ammo ularning faoliyati qonunga bo‘ysunadi. Dunyoviy davlat fuqarolari har qanday konfessiyaning tarafdori bo‘lish yoki umuman hech qanday dinga amal qilmaslik huquqiga ega. Bunday davlatda ta’lim tizimi dunyoviy bo‘lib qolmoqda, bu turli fanlarni o‘qitishga ham, talabalar va o‘qituvchilarning tashqi ko‘rinishiga ham tegishli.
2. Dunyoviy davlatning to‘liq ishlashi istisnosiz uning barcha funksiyalarini amalga oshirish bilan ta’minlanadi, chunki ularning barchasi bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqdir. Agar Qonunchilik bazasida bo‘shliqlar mavjud bo‘lsa, ya’ni Qonunchilik funksiyasi “oqsoqlangan” bo‘lsa, unda buning oqibatlari tartibga solish, himoya qilish va boshqa funksiyalarga ta’sir qiladi. Shuning uchun davlat dunyoviylik prinsipi uchun zarur bo‘lgan barcha funksiyalarni to‘liq amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘lishi juda muhimdir.
3. Globallashuv va mintaqalashtirishning turli jarayonlari bilan qamrab olingan zamonaviy tez o‘zgaruvchan dunyoda dunyoviy davlat modaga hurmat emas, balki bitta umumiy maqsadga – o‘z fuqarolari uchun yaxshi yashash sharoitlarini yaratish, shuningdek, munosib, yuqori (ijtimoiy va axloqiy) turmush darajasini saqlab qolish uchun ko‘p konfessiyali jamiyatning qulay mavjudligi va davlat va diniy birlashmalarning samarali hamkorligining zaruriy shartidir.

2024 yil 13-15 mart kunlari Misr Arab Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi Diplomatik tadqiqotlar instituti direktori Janob Valid Xaggogning Toshkentga amaliy tashrifi bo'lib o'tdi. Tashrif davomida Valid Xaggog O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati raisining birinchi o'rinbosari, JIDU rektori S.Safoyev, O'zbekiston Respublikasi tashqi ishlar vazirining birinchi o'rinbosari B.A’loyev va O'zbekiston Respublikasi TIV huzuridagi XMATM direktori S.Valiev bilan uchrashdi.

Oliy Majlis Senati raisining birinchi o'rinbosari va JIDU rektori bilan uchrashuv chog'ida misrlik mehmonga ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy islohotlarning asosiy yo'nalishlari va ularning respublikamizda so'nggi olti yil ichida erishilgan aniq natijalari haqida ma'lumot berildi. Ikki mamlakatning ikki diplomatik instituti o'rtasidagi hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi. Uchrashuv yakunida JIDU huzuridagi Diplomatik akademiya va Misr Arab Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining Diplomatik tadqiqotlar instituti o'rtasida o'zaro anglashuv memorandumi imzolandi.

Valid Xaggog tashqi ishlar vazirining birinchi o'rinbosari B.A’loyev tomonidan ham qabul qilingan. Suhbat davomida ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirish, ko'p tomonlama hamkorlikni yanada kengaytirish, shu jumladan diplomatik kadrlar tayyorlashga tayyorlik masalalariga to'xtalib o'tildi. 

Respublikada bo'lgan davrida Valid Xaggog O'zbekiston Respublikasi TIV huzuridagi XMATMga ham tashrif buyurdi, u yerda ikki tomonlama hamkorlikning keyingi bosqichlari muhokama qilindi.

JIDUga tashrif buyurganida V.Xaggog JIDU talabalari va magistrantlari va Diplomatik akademiya uchun "Misrning yaqin Sharqdagi roli" mavzusida ma'ruza qildi.

2024-yil 10-fevraldan 24-fevralgacha JIDU huzuridagi Diplomatik akademiyada O'zbekiston Respublikasi Kambag’allikni qishqartirish va bandlik vazirligi huzuridagi tashqi mehnat migratsiyasi agentligi xodimlari uchun ikki haftalik "O'zbekiston Respublikasi tashqi siyosati asoslari, diplomatik protokol, odob-axloq qoidalari va muzokaralar jarayoni" kursi tashkil etildi.   

O'quv jarayonida talabalar diplomatik protokol va odob-axloq qoidalari asoslari, ishbilarmonlik yozishmalarini o'tkazish nazariyasi va amaliyoti, diplomatik qabullarni tashkil etish, muzokaralar olib borish, shuningdek, turli darajadagi rasmiy tashriflarda protokol tadbirlari dasturlarini tayyorlash metodikasi kabi sohalarda nazariy va amaliy ko'nikmalarni o'zlashtirdilar.

2024 yil 24 fevral kuni kursning tinglovchilariga O'zbekiston Respublikasi TIV JIDU huzuridagi Diplomatik akademiyaning qisqa muddatli kurslarini tugatganligi to'g'risidagi sertifikatlar topshirildi.

Sputnik Qozog'iston multimedia matbuot markazida Afg'onistonda Qush-tepa kanali qurilishining Markaziy Osiyo va Qozog'istondagi suv ta'minoti bilan bog'liq vaziyatga ta'siri masalasi bo'yicha Ostona-Toshkent video ko'prigi boshlandi.

Afg'oniston Amudaryo daryosining yillik oqimining to'rtdan bir qismini o'z ichiga oladigan Qushtepa kanalini zarba tezligida qazimoqda. Rejalashtirilgan 285 km dan 108 km uzunlikdagi birinchi uchastka allaqachon foydalanishga topshirilgan. Shu bilan birga, Tolibon eskirgan texnologiyalar asosida kanal qurmoqda. Shunga ko'ra, Amudaryodan haqiqiy suv olish rejalashtirilganidan ancha yuqori bo'lishi mumkin.
Bu holat Markaziy Osiyo va Qozog'istondagi suv xo'jaligi faoliyatiga qanday ta'sir qiladi? Bu so'nggi yillarda kam suv bilan bog'liq bo'lgan allaqachon qiyin vaziyatni qanchalik yomonlashtirishi mumkin?
Ushbu kanalning qurilishi Orol dengizi taqdiriga qanday ta'sir qilishi mumkin? Mintaqa mamlakatlari yaqinlashib kelayotgan muammoni hal qilish uchun nima qilishi mumkin? Ushbu va boshqa savollarga uchrashuv ishtirokchilari javob berishadi.

Ma'ruzachilar:

Ostona Shahrida:

Kazkenov Ruslan Kazbekovich, Qozog'istonning "Sharq-G'arb" xalqaro geosiyosiy prognozlash markazining bosh mutaxassisi.

Toshkentda:

Xaydarov Abdusamat Axatovich, O'zbekiston Respublikasi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi diplomatik akademiya direktori, siyosiy fanlar doktori.

Joriy yilning 19-fevral kuni Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universitetida  JICA Chair dasturi doirasida  ushbu xalqaro hamkorlik agentligi O‘zbekistondagi vakolatxonasi rahbari janob BITO Yoshibumi va Yaponiyaning mamlakatidagi Favqulodda va Muxtor Elchisi Xatori Takashi bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi.

Mehmonlarni Oliy Majlis Senati Raisining birinchi o‘rinbosari, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti rektori Sodiq Safoyev kutib oldi.

Uchrashuv davomida O‘zbekiston-Yaponiya munosabatlarini yanada mustahkamlash istiqbollari, shuningdek, JICA vakolatxonasi va universitet o‘rtasidagi sheriklik aloqalarini rivojlantirish masalalari muhokama qilindi.

S.Safoyev Yaponiyaning sifatli davlat boshqaruvini modernizatsiya qilishdagi tajribasi, mamlakatimizning yanada rivojlanishi uchun muhim ekanini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, O‘zbekistonda uzoq yillar davomida Yaponiyaning yetakchi ta’lim muassasalari bilan talabalar almashish dasturlari muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda, bundan tashqari, universitetda JICA vakolatxonasi tomonidan yapon tili bo‘yicha volontyor-o‘qituvchilar ham ish yuritadi.

O‘z navbatida, JICA O‘zbekistondagi vakolatxonasi rahbari BITO Yoshibumi yaqinda ochilgan JIDU huzuridagi Yaponiya ilmiy-tahlil markazi faoliyati uchun rektorga minnatdorlik bildirdi. Yaponiyaning O‘zbekistondagi Favqulodda va Muxtor Elchisi Hatori Takashi Yaponiya Markaziy Osiyo mamlakatlari, jumladan, O‘zbekiston o’rtasidagi mintaqaviy hamkorlikni, xususan, “Markaziy Osiyo + Yaponiya” muloqot platformasi tashabbusi doirasida muhim deb bilishini alohida ta’kidladi.

Tomonlar mamlakatlar o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarni mustahkamlash maqsadida ikki tomonlama hamkorlikni yanada kengaytirishga tayyor ekanliklarini bildirdilar. Uchrashuv yakunida JICA Chair tadbirining ochilish marosimi bo‘lib o‘tdi. JIDU talabalari oldida Tsukuba universiteti professori Timur Dadabayev “Yaponiya mo‘jizasi: tezkor iqtisodiy o‘sishning institutsional omillari (1955-1975yillar)” mavzusida nutq so‘zladi. Professor “Yaponiya iqtisodiy mo‘jizasi” sifatida tarixga kirgan II Jahon urushidan keyin Yaponiya iqtisodiyotining rivojlanishi haqida gapirdi. Ma’ruza talabalarda katta qiziqish uyg‘otdi. Uning yakuniga ko‘ra, professor T.Dadabayev savollarga javob berdi, shundan so‘ng muhokama va fikr almashildi.

Joriy yilning 19 fevral kuni JIDU huzuridagi Diplomatik akademiya tomonidan Saudiya Arabistoni Qirolligi Tashqi ishlar vazirligi huzuridagi shahzoda Saud Al Faysal nomidagi diplomatik tadqiqotlar instituti rahbariyati bilan videokonferensiya o'tkazildi.

Suhbat davomida o'zaro anglashuv Memorandumini amalga oshirish va hamkorlikni yanada rivojlantirish masalalari muhokama qilindi.

Qishloq xo‘jaligi vazirligi tizimida boshqaruv ishlarini samarali tashkil etish hamda tizim tashkilotlari bilan integratsiyani kuchaytirish maqsadida joriy yilning 13-fevral kuni “Statistik va tahliliy ma’lumotlarni sifatli tayyorlash va o‘zaro integratsiyani kuchaytirish” mavzusida Xalqaro hamkorlik va reytinglar boshqarmasi hamda Qishloq xo‘jaligini rivojlantirish strategiyasini amalga oshirish va innovatsiyalarni joriy etish departamenti boshchiligida o‘quv amaliy seminari o‘tkazildi.

Seminarda Tashqi ishlar vazirligi, Investiyalar, sanoat va savdo vazirligi Jaxon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti, Toshkent davlat agrar universiteti, vazirlik tizim tashkilotlari hamda Qishloq xo‘jaligi vazirligi va viloyatlar Qishloq xo‘jaligi boshqarmalaridan 50 ga yaqin xodim ishtirok etdi.

Seminarda iqtisodiy diplomatiya, xalqaro tashkilot va idoralar bilan Bitim va Memorandumlarni tuzilish tartibi, Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha amalaga oshiriladigan chora-tadbirlarni belgilash tartibi, O‘zbekiston Respublikasining xorijdagi vakolatxonalar bilan ishlash tartibi, Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha amalaga oshiriladigan chora-tadbirlarni belgilash tartibi, innovatsiyalarni qishloq xo‘jaligi tizimiga jalb etish yuzasidan muhokamalar o‘tkazildi.

Seminar bir qator mavzuga aloqador ma’ruzalar bilan o‘zini qamrab olib, ishtirokchilar ichida katta qiziqish uyg‘otdi. 

Jumladan, Investiyalar, sanoat va savdo vazirligi, Tashqi ishlar vazirligi, Jidu mas’ullari tomonidan investorlar bilan diplomatik tarzda muloqotlar, xalqaro xujjatlarni tuzish jarayonida qo‘yilayotgan xatolarni bartaraf etish, O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini ko‘tarish hamda xalqaro hamkorlikni mustahkamlash uchun eksportni kengaytirish masalalari yuzasidan o‘z taklif va mulohazalarini bildirdi.