Annotatsiya: Maqolada "an'anaviy" va zamonaviy mojarolarning kelib chiqishi va o'zgarishi, global, mintaqaviy va mahalliy mojarolarning paydo bo'lishi, rivojlanishi va hal qilinishidagi deterministik, sabab-oqibat munosabatlari masalalalari ko'rib chiqiladi. Maqolada XX-XXI asrlardagi ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy qarama-qarshiliklar va to'qnashuvlar genezisidagi sub'ektiv omillarning ta'siri muammolari tahlil qilinadi.

Kalit so'zlar: Mojarolar, urushlar, global, mintaqaviy va mahalliy mojarolar, resurslar, odamlarning yo'qolishi, hududiy va chegaraviy mojarolar.

2023-yil 3-oktabrdan 16-oktabrgacha Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi Diplomatik akademiyada O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi qo‘mondonlik shtabining ofitserlari uchun “O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosati asoslari, diplomatik protokol, etiket va muzokaralar jarayoni” mavzusida ikki haftalik kurs tashkil etildi.

O‘quv mashg'ulotlarida tinglovchilar diplomatik protokol va etiket asoslari, ishbilarmonlik yozishmalari nazariyasi va amaliyoti, diplomatik qabullar, muzokaralar tashkil etish, shuningdek, turli darajadagi rasmiy tashriflar jarayonida protokol tadbirlari dasturlarini tayyorlash usullari kabi yo‘nalishlar bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlarga ega bo‘ldilar.

Kurs ishtirokchilari kurslarni tashkil etish va o‘tkazish darajasini, dastur mazmunini hamda o‘qituvchilar va amaliyotchilarning kasbiy mahoratini yuqori baholadilar. Shu bilan birga, olingan bilimlar belgilangan vazifalarni muvaffaqiyatli bajarishga xizmat qilishini alohida ta’kidladilar.

Joriy yilning 16-oktabrda tantanali ravishda barcha kurs tinglovchilariga Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi Diplomatik akademiyaning qisqa muddatli kurslarini tamomlaganliklari to‘g‘risidagi sertifikatlar topshirildi.

JIDU huzuridagi Diplomatik akademiya professori, Xalqaro muammolarni amaliy tahlil qilish kafedrasi mudiri Rustam Djumayev 11-oktabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Rossiya davlatiga amalga oshirgan rasmiy tashrifi yakunlariga bag‘ishlangan "O‘zbekiston" telekanalining "Munosabat" nomli dasturida ishtirok etdi.

.

Абдусамат ҲАЙДАРОВ,
Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети
ҳузуридаги Дипломатик академия директори

Президентимизнинг “Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети фаолиятини тизимли ислоҳ қилиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорига биноан, ўтган йил ноябрда ЖИДУ ҳузурида Дипломатик академия ташкил этилган эди. Бунинг ўзига яраша қатор асосли сабаблари бор, албатта. Хусусан, қарорда Дипломатик академияга Ўзбекистон Республикаси миллий манфаатларидан келиб чиққан ҳолда, дипломатик кадрлар, жумладан, юқори бўғин дипломатлари (элчи ва маслаҳатчилар)ни тизимли равишда тайёрлаш вазифаси юкланган.

Мазкур топшириқ ижросини таъминлаш мақсадида яқинда академияда юқори бўғин дипломат кадрларни тизимли асосда тайёрлаш бўйича бир йиллик курс очилди. Машғулотлар ўтиш учун муассасага юртимизнинг хорижий давлатларда катта илмий-амалий тажриба тўплаган етакчи олимлари, энг яхши амалиётчи ва экспертлар таклиф этилди. Бу масалада Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети катта ёрдам бермоқда.

Келгусида хорижлик нуфузли эксперт ва мутахассисларни ҳам фаолиятимизга кенг жалб этиш назарда тутилган. Чет элдаги етакчи муассасалар билан ҳамкорликда қўшма дастурлар, таълим жараёнига масофавий ўқитишни кенг татбиқ этиш, хорижлик элчилар, Тошкентдаги халқаро ташкилотлар раҳбарларини таклиф қилиш орқали бу мақсадни рўёбга чиқариш кўзда тутилган.

Бир йиллик курснинг илк тингловчилари учун ҳинд ҳамкасбларимизнинг Ҳиндистон ташқи сиёсати ва икки томонлама ҳамкорлик масалалари ёритилган онлайн форматдаги тақдимоти ўтказилди. Тақдимотни илгари Ҳиндистоннинг Суринам, Қозоғистон, Финляндия ва Эстониядаги дипломатик миссияси бошлиғи бўлиб хизмат қилган, ҳозир Ҳиндистон — Марказий Осиё жамғармаси президенти, элчи Ашок Шарма ўтказди.

Тақдимотда Марказий Осиёнинг нуфузли мутахассисларидан бири, мазкур жамғарма директори, доктор Рамакант Двиведи ҳам иштирок этди. Шу ўринда элчи Ашок Рагунатнинг кўмагини алоҳида қайд этиш зарур. Бу шахс олдин Ҳиндистон ташқи ишлар вазири ўринбосари лавозимида ишлаган, академиямиз билан ҳамкорлик дастурини ишлаб чиқишда фаол иштирок этган. Ҳиндистоннинг Ўзбекистондаги элчиси жаноб Маниш Прабхатнинг ҳам мунтазам ёрдам берганини эътироф этиш даркор. У дипломат кадрларни қайта тайёрлаш бўйича уч ойлик курсимизда маърузалар ўқиди.

Фаолиятимизни такомиллаштириш ва ривожлантириш учун хорижий мамлакатлардаги шундай академиялар билан ҳамкорлик ўрнатиш давр талаби. Хусусан, хориждаги дипломат кадрларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш бўйича фаолият юритаётган етакчи таълим ташкилотлари билан қўшма лойиҳаларни йўлга қўйиш академия фаолиятининг муҳим йўналишларидан бири. Шуни ҳисобга олиб, ўтган қисқа муддатда Корея Республикаси, Саудия Арабистони ва Италия дипломатик академиялари билан ҳамкорлик меморандумлари имзоланди. Миср, Қатар, Исроил билан ҳамкорлик меморандумлари лойиҳаси ишлаб чиқилмоқда.

Ўқув муассасамизда юқори бўғин дипломат кадрларни тайёрлаш курсларидан ташқари малака ошириш ва қайта тайёрлаш бўйича бошқа курслар ҳам мавжуд. Дипломатик академия турли вазирлик ва идоралар талабига кўра, қисқа муддатли курслар ташкил этади. Хусусан, Ташқи ишлар вазирлиги талабига мувофиқ, чет элга хизмат сафарига кетаётган ва маъмурий-техник ходимлар ҳамда уларнинг оила аъзолари учун қабул қилаётган давлатнинг дипломатик протоколи ва этикетининг ўзига хос хусусиятлари, у ерда яшаш тартиби, маҳаллий аҳоли билан гаплашиш қоидалари билан таништиришга йўналтирилган курслар ташкил этилди.

Давлатимиз раҳбарининг “Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети фаолиятини тизимли ислоҳ қилиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорига биноан, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раисининг, вилоятлар ва Тошкент шаҳри, шунингдек, туман (шаҳар) ҳокимларининг инвестициялар ва ташқи савдо масалалари бўйича ўринбосарлари, ташқи сиёсий, иқтисодий ва халқаро-ҳуқуқий фаолият соҳасидаги мутахассислар ҳамда ходимларни қисқа ва узоқ муддатли ўқув курсларида тўлов-шартнома асосида, шу жумладан, масофавий тарзда қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш кўзда тутилмоқда.

Мамлакатимиз ташқи сиёсий ва иқтисодий фаолиятини дипломатик кадрлар билан таъминлаш, соҳада илмий тадқиқотлар ўтказиш, шунингдек, дипломат кадрларни саралаш, тайёрлаш, қайта тайёрлаш, малакасини ошириш ва захирасини яратишга қаратилаётган юксак эътибор туфайли Дипломатик академиямиз қисқа муддатда салмоқли натижаларга эришди.

Мана шундай эътибор натижасида Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети, шунингдек, Дипломатик академияда юртимизнинг жаҳон сиёсати, халқаро иқтисодий алоқалар, халқаро ҳуқуқ масалалари бўйича етакчи олимлари, амалиётчилари ва экспертлари йиғилган. Бу эса, ўз навбатида, ўзбек дипломатия мактаби ташкил этилиши танлови тўғри бўлганини амалда кўрсатмоқда.

.

5 октября 2023 г. в Дипломатической академии при Университете мировой экономики и дипломатии в рамках практической реализации Указа Президента Республики Узбекистан № 330 от 23 июля 2022 г. «О мерах по системному реформированию деятельности Университета мировой экономики и дипломатии» состоялось открытие годичных курсов
по подготовке дипломатических кадров высшего звена.

Учебная программа была открыта ректором УМЭД, первым заместителем председателя Сената Олий Мажлиса Республики Узбекистан С.С. Сафоевым, представившим презентацию на тему «Концептуальные основы обновлённой внешней политики Республики Узбекистан».

В этот же день для слушателей курса Дипломатической академии с лекцией на тему «Основные направления внешней политики Индии» выступил президент «Фонда Индия – Центральная Азия», посол Ашок Кумар Шарма, который занимал различные руководящие должности в системе внешнеполитического ведомства своей страны.

Он отметил, что Индия, будучи динамично развивающейся страной, на глобальном уровне продвигает принципы «неприсоединения», которая предусматривает активную политику, направленную на обеспечение мира
и стабильности во всем мире, а не “изоляционизм”.

А. Шарма также выразил надежду на дальнейшее развитие и укрепление сотрудничества с Узбекистаном.

2023-yilning 3-oktabr sanasida Hindiston xalqaro markazida buyuk mutafakkir va qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligiga bag‘ishlangan konferensiya bo‘lib o‘tdi.

Mamlakatimizning Dehlidagi elchixonasi, "Hindiston – Markaziy Osiyo" jamg‘armasi va Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi
Diplomatik akademiya hamkorligida tashkil etilgan anjumanda ikki mamlakat yetakchi oliy bilim yurtlari va ilmiy-tadqiqot markazlari vakillari ishtirok etdi.

O‘zbekiston Fanlar akademiyasi, Abu Rayhon Beruniy nomidagi sharqshunoslik instituti, Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti, Javaharla'l Neru universiteti, Dehli universiteti, Jamiya Milliya Islamiya universiteti,
Kashmir universiteti yetakchi olimlari va boshqa qator tadqiqotchilar buyuk alloma Abu Rayhon Beruniyning ilmiy faoliyati va jahon ilm-fani rivojidagi o‘rni xususida so‘z yuritdi.

Xalqaro konferensiya ishtirokchilari Abu Rayhon Beruniy ilmiy merosining tarixiy va zamonaviy ahamiyatiga oid mavzularda ma'ruza qildi.

Hindiston qatnashchilari o‘z nutqlarida Beruniyning "Hindiston" asari bugungi kunda ham Hindiston tarixini o‘rganish jarayonida o‘zining noyob manba sifatidagi qadrini yo‘qotgani yo‘q deb ta’kidladilar.

Bo‘lib o‘tgan konferensiya ikki tomonlama tarixiy aloqalarmizni chuqur o‘rganishga va hozirgi zamon munosabatlarimizni mustahkamlashga hissa qo‘shadi.

Muhtaram Diplomatik akademiya hodimlari,

Sizlarni 1-oktabr – O‘qituvchi va murabbiylar kuni bilan chin yurakdan tabriklayman!

Sizni yuksak ma’suliyatli, mashaqqatli va sharafli mehnatingizda zafarlar, oilaviy hayotingizda esa baxt, omad yor bo’lishini tilayman.

Diplomatik akademiya tinglovchilarining bilim va malakasini oshirishga qo‘shayotgan samarali mehnatingiz uchun tashakkur bildiraman.

Hurmat bilan A.Xaydarov

Hozirgi zamonda global miqyosda shiddatli o‘zgarishlar yuz berib, xalqaro maydonda kuchlarning yangi nisbati shakllanmoqda, dunyo davlatlari yuzaga kelayotgan muammolarga munosib yechim topish, siyosiy va iqtisodiy strategiyalarni yangilashga intilmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev BMT Bosh Assambleyasining 78-sesiyasidagi nutqida bu jarayonni ta’riflab, strategik maqsad va vazifalar doirasida aniq va haqqoniy iboralar bilan xalqaro munosabatlar tizimidagi fundamental o‘zgarishlarga baho berdi:

“...Jahon miqyosida ishonch inqirozi kuzatilmoqda. Global xavfsizlik institutlari faoliyatidagi muammolar va xalqaro huquq me’yorlaridan chekinish kuchaymoqda. Bularning barchasi keng ko‘lamdagi keskinlik ortishiga sabab bo‘lmoqda. Geosiyosiy qarama-qarshiliklar tufayli savdo, investitsiya va innovatsiya sohalarida erkin almashish yo‘lida yangi to‘siqlar vujudga kelmoqda”.

Mamlakatimiz rahbari, shuningdek “…bunday murakkab sharoitda amaliy hamjihatlik va hamkorlik ruhini saqlash, umumiy manfaatlarni mavjud ziddiyatlardan yuqori qo‘ygan holda mamlakatlarni jipslashtirish g‘oyasi har qachongidan ham dolzarb bo‘lib bormoqda” deya qayd etdi.

Davlatimiz yetakchisi nutqida tilga olingan strategik maqsad va vazifalar birinchi navbatda yaxshi qo‘shnichilik, hamkorlik va yanada ochiqlik yo‘lida jadal rivojlanayotgan Markaziy Osiyo mintaqasiga tegishli.

O‘zbekiston va mintaqa davlatlarining butun dunyo uchun ochiqligi siyosati, Markaziy Osiyo xavfsizligi, barqaror va tinch taraqqiyoti mintaqa xalqlarining birlashishi va farovonligini ta’minlashning asosiy shartiga aylanmoqda.

“Markaziy Osiyoni tinch, gullab-yashnayotgan hududga aylantirish O‘zbekiston tashqi siyosatida bundan buyon ham ustuvor maqsad bo‘lib qoladi”, – deya qayd etdi davlatimiz rahbari.

Prezidentimiz o‘z nutqida экстремизм tarqalishining oldini olish, xalqaro terrorizm va yoshlar radikallashuviga qarshi kurashish muammolariga e’tibor qaratib, qo‘shni Afg‘onistondagi vaziyatga to‘xtalib, nafaqat Bosh assambleya ishtirokchilari, balki dunyo ekspert hamjamiyatida katta qiziqish uyg‘otgan qator salmoqli tashabbuslarni ilgari surdi.

“Mustahkam tinchlik va farovonlikka faqat umumiy intilish, birgalikdagi harakat bilan erishish mumkin. Bizga o‘zaro ishonch, birdamlik va hamkorlik ruhi har qachongidan ham ko‘proq zarur”, deya ta’kidladi.

O‘zbekiston Prezidentining nutqi yetakchi xalqaro ekspertlar, siyosiy arboblar davrasida jiddiy qiziqish uyg‘otdi.

Davlatimiz rahbari BMT Bosh assambleyasi 78-sessiyasida bildirgan tashabbus va takliflar Tashqi ishlar vazirligi Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi Diplomatik akademiya faoliyatida yosh avlod diplomat kadrlarini yuqori kasbiy malaka, chuqur bilim va tahliliy ko‘nikma ruhida tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi.

A.Hoshimov,

JIDU huzuridagi

Diplomatik akademiya

kafedra mudiri

 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 78-sessiyasidagi nutqi dunyo ekspertlar hamjamiyati va siyosiy arboblaridavrasida katta qiziqish uyg‘otdi.

         Prezidentimiz xalqaro munosabatlar tizimidagi fundamental o‘zgarishlarga ta’rif berar ekan, aniq va lo‘nda iboralar bilan quyidagilarni qayd etdi: «...Jahon miqyosida ishonch inqirozi kuzatilmoqda. Global xavfsizlik institutlari faoliyatidagi muammolar va xalqaro huquq me’yorlaridan chekinish kuchaymoqda. Bularning barchasi keng ko‘lamdagi keskinlik ortishiga sabab bo‘lmoqda. Geosiyosiy qarama-qarshiliklar tufayli savdo, investitsiya va innovatsiya sohalarida erkin almashish yo‘lida yangi to‘siqlar vujudga kelmoqda. Hatto iqlim o‘zgarishlari, ochlik va tengsizlikka qarshi kurash singari butun bashariyat taqdiriga daxldor bo‘lgan masalalarda ham o‘zaro muloqot izdan chiqqani sezilmoqda».

         Mamlakatimiz rahbari, shuningdek «…бундай murakkab sharoitda amaliy hamjihatlik va hamkorlik ruhini saqlash, umumiy manfaatlarni mavjud ziddiyatlardan yuqori qo‘ygan holda, mamlakatlarni jipslashtirish g‘oyasi har qachongidan ham dolzarb bo‘lib bormoqda» deya qayd etdi.

         Shu bilan birga, Prezident Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqida yana bir bor o‘tgan yili ilgari surilgan umumiy xavfsizlik va taraqqiyotga qaratilgan “Samarqand birdamlik tashabbusi”ni tilga olib, asosiy maqsadimiz mamlakatlarimiz va xalqlarimizning bugungi kuni va istiqboli uchun mas’uliyatni har tomonlama chuqur anglash, ochiq va konstruktiv hamkorlikka tayyor barcha tomonlarni global muloqotga jalb qilishdan iborat ekanini ta’kidladi. 

         Davlatimiz rahbari tomonidan tilga olingan strategik maqsad va vazifalar birinchi navbatda yaxshi qo‘shnichilik, hamkorlik va yanada ochiqlik yo‘lida jadal rivojlanayotgan Markaziy Osiyo mintaqasiga tegishlidir.

         Dunyo hamjamiyatining Markaziy Osiyo, xususan O‘zbekistonda kechayotgan transformatsiya jarayonlariga qiziqishi bejiz emas. Zero, Yangi O‘zbekiston rahbariyati sa’y-harakatlari va qo‘shni mamlakatlar yetakchilari bilan hamkorlik tufayli suvdan foydalanish, transport yo‘laklari, davlat chegaralari bilan bog‘liq ko‘p yillik muammolarni hal qilishga muvaffaq bo‘lindi.

         O‘zbekiston va mintaqa davlatlarining butun dunyo uchun ochiqligi siyosati Markaziy Osiyo xavfsizligi va barqaror, tinch taraqqiyotini ta’minlash, ushbu mintaqa xalqlarining birlashishi va farovonligini ta’minlashning asosiy shartiga aylanib bormoqda.

         O‘zbekiston rahbari mintaqaviy o‘ziga xoslikni anglash tuyg‘usi, mushtarak o‘tmish va umumiy kelajak, mintaqaviy hamkorlikni kengaytirishning real yo‘llari hisoblangan hayotiy muhim manfaatlar mos kelishini kuchaytirish masalalariga alohida e’tibor qaratdi. «Markaziy Osiyoni tinch va gullab-yashnayotgan hududga aylantirish O‘zbekiston tashqi siyosatida bundan buyon ham ustuvor maqsad bo‘lib qoladi», – deya qayd etdi davlatimiz rahbari.  

         Prezident Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqida, shuningdek, yig‘ilish ishtirokchilari e’tiborini ekologik muammolar, Orol fojiasi oqibatlarini bartaraf etish, iqlim o‘zgarishi, suvdan foydalanish muammolari, “yashil” taraqqiyot, shuningdek, xalqaro hamkorlik va mamlakatimizning ushbu muammolarni hal qilishga doir tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash zarurligiga qaratdi.

         Ekstremizm tarqalishining oldini olish, xalqaro terrorizm va yoshlarning radikallashuviga qarshi kurashish muammolari, qo‘shni Afg‘onistondagi vaziyatga to‘xtalar ekan, davlatimiz rahbari nafaqat Bosh Assambleya ishtirokchilari, balki dunyo ekspert hamjamiyatida katta qiziqish uyg‘otgan bir qator salmoqli tashabbuslarni ilgari surdi. Prezidentimiz so‘zi yakunida: «Mustahkam tinchlik va farovonlikka faqat umumiy intilishlar va birgalikdagi harakatlar bilan erishish mumkin. Bizga o‘zaro ishonch, birdamlik va hamkorlik ruhi har qachongidan ham ko‘proq zarur», deya ta’kidladi.  

         O‘zbekiston rahbarining BMT Bosh Assambleyasining 78-sessiyasida bildirilgan tashabbus va takliflari nafaqat tashqi siyosat va tashqi iqtisodiy, davlat va jamoat tashkilotlari, ilm-fan, madaniyat va ta’lim muassasalari, yoshlar tashkilotlari, shuningdek, yuqori va o‘rta bo‘g‘in kadrlarini tayyorlash va qayta tayyorlash tizimi, xususan, O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi JIDU qoshidagi Diplomatik akademiya faoliyatiga ham kuchli turtki berishi shubhasiz. 

Rustam Jumayev,  
JIDU huzuridagi Diplomatik akademiya 
Xalqaro muammolarni amaliy tahlil qilish kafedrasi mudiri,
siyosiy fanlar doktori, professor.